Luit
De luit is een snaarinstrument dat met de vingers wordt bespeeld.
Luit
| ||||
Luit op een schilderij van Hans Holbein de Jonge (1533) | ||||
Classificatie | ||||
Gerelateerde instrumenten | ||||
aartsluit, liuto attiorbato, mandoline, oed, pipa, saz, teorbe, gitaar | ||||
Meer artikelen | ||||
fret | ||||
|
Beschrijving
De luit is ontwikkeld uit het van oorsprong Arabische en Perzische snaarinstrument Oed en genoot in het Europa van de late middeleeuwen, de renaissance en de barok een grote populariteit. Voorlopers van de luit werden al in de Oud-Egyptische muziek gebruikt, zo'n 2000 voor Christus. Ook in China bestond al in de oudheid een erg op de luit lijkend instrument.
De naam van het instrument is afgeleid van het Arabische "al ud", wat het hout of het stokje betekent. De benamingen in vrijwel alle Europese talen zijn afgeleid van deze oorspronkelijke benaming (vergelijk bijvoorbeeld de: Laute, en: lute, fr: luth, hu: lant, it: liuto, pl: lutnia en es: laud). Het instrument is in Europa en het Midden-Oosten verspreid via de Moren op het Iberisch Schiereiland en door deelnemers aan de verschillende kruistochten.
In Europa maakte de luit een ontwikkeling door waarbij het aantal snaren werd uitgebreid. Tevens kreeg het instrument fretten, waardoor het spelen van akkoorden werd vergemakkelijkt (maar het maken van de Arabische microtonen niet meer mogelijk was). Vanaf circa 1500 kende de luit een grote bloei en werd er bijzonder veel muziek voor gecomponeerd. Bekende componisten zijn Francesco da Milano (1497-1543), John Dowland (1562-1626), verscheidene leden van de Gautier-dynastie (1575-1672) en Sylvius Leopold Weiss (1686-1750). In de Nederlanden waren Joachim van den Hove (1567-1620) en Nicolaes Vallet (±1583-±1645) de voornaamste componisten.
De luit wordt gekenmerkt door een bol klanklichaam, in de vorm van een overlangs doorgesneden ei, en een korte brede hals die bevestigd is aan het smalle eind van het klanklichaam. De stemknoppen zijn in een doorgaans achterovergeknikte knoppenkast aangebracht. De gebruikte materialen zijn zeer dun en bijgevolg is het instrument kwetsbaar. Een renaissance- of barokluit in ongerestaureerde, speelbare staat is een zeldzaamheid.
Dubbelkorig
De luit is een één- of dubbelkorig snaarinstrument. De snaren worden in paren, "koren" geheten, aangeslagen. De snaren van een koor zijn gelijk gestemd of verschillen een octaaf. Het hoogste koor (de chanterelle genoemd) bestaat meestal uit één snaar, maar werd soms dubbel besnaard. Een middeleeuwse luit heeft vier koren. In de renaissance liep het aantal op van zes tot tien om in de barok uit te komen op dertien (de teorbe had er tot veertien).
Enkele bekende luitspelers of luitisten
- Jan Akkerman (1946)
- Robert Barto
- Paul Beier
- Julian Bream (1933)
- John Dowland (ca. 1563-1626)
- Willem Cornelisz. van Duyvenbode (1542-1616)
- Mike Fentross
- Jacopo Gianninoto
- Edin Karamazov (1965)
- Rolf Lislevand (1961)
- Massimo Lonardi (1953)
- Rob MacKillop (1959)
- Nicholas McCarthy (1974)
- Ugo Nastrucci (1953)
- Jummie Vest (1953)
- Michiel Niessen (1963)
- Nigel North (1954)
- Paul O'Dette (1954)
- Sigrun Richter
- Mehri Maftun (jaren dertig)
- Shigeo Mito (1954)
- Lex van Sante (1951)
- Hopkinson Smith (1946)
- Sting (1951)
- Jozef van Wissem (1962)
- Michalis Tzouganakis (1969)
- Armandini von Weyck (1971)
Verwante instrumenten
- aartsluit of arciliuto
- biwa (Japanse luit)
- colascione
- gambus (Maleisische luit, fretloos)
- liuto attiorbato
- mandoline (uit Napels)
- oud (Arabische luit)
- pipa (Chinese luit)
- saz
- teorbe (barokluit met verlengde hals en twee knoppenkasten in elkaars verlengde)
- chitarrone
- bouzouki (Griekse luit)
Externe links
- De Nederlandse luit vereniging
- De Belgische Luitacademie
- Another Lute Website - Een overzicht van luitmuziek op Youtube en Spotify
Zie de categorie Lutes van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |