Lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen in de Nederlandse taal
Dit is een lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen die soms in de Nederlandse taal gebruikt worden.
- NB. Zelfstandige naamwoorden ontleend aan het Duits worden conform de 'Leidraad Nederlandse spelling' met een kleine letter geschreven (übermensch, aha-erlebnis), behalve wanneer het woord een eigennaam of historische gebeurtenis (Wehrmacht, Endlösung, Wirtschaftswunder) is. Ook wanneer het om een woordgroep gaat, krijgen de zelfstandige naamwoorden een hoofdletter (auf Wiedersehen). In de tweede kolom is de juiste Nederlandse spelling aangegeven.
Woorden
| Duits | Nederlands | Opmerking |
|---|---|---|
| abfahren | vertrekken | |
| Ablaut | klankwisseling; spelling: ablaut | taalkundige term |
| Abschmieren | letterlijk 'neerstorten': van een vliegtuig | ook gebruikt als in 'kan ik bij je op de bank crashen?' |
| abseilen | abseilen | een afdalingstechniek om van rotswanden of gebouwen af te dalen. Zie ook abseilen in de Duitse Wikipedia |
| ach so | op die manier, vandaar | |
| Aha-Erlebnis | ervaring waarbij de confrontatie met iets een lichte schok van herkenning geeft; spelling: aha-erlebnis | |
| Alleingang | spelling: alleingang | heeft de connotatie van eigenmachtig optreden van een land, zonder overleg met de buurlanden |
| angehaucht | ergens een liefhebber of aanhanger van zijn | meer in het bijzonder: daartoe geneigd zijn, daarop ingesteld zijn, daardoor beïnvloed zijn |
| Angstgegner | tegenstander die van tevoren al angst inboezemt, bijvoorbeeld door eerdere confrontaties; spelling: angstgegner | |
| Ankeiler | inhoudsverwijzing op de voorkant van een tijdschrift of krant | bestaat als zodanig niet in het Duits. |
| Anschluss | Aansluiting; spelling: Anschluss; in de betekenis "sjans" is de spelling: anschluss | in het bijzonder de aansluiting (of annexatie) van Oostenrijk bij Duitsland. Het betekent echter ook contact met iemand op wie je valt, "sjans" (Nl) of "touche" (B). |
| Anschlusstreffer | het doelpunt vóór de gelijkmaker in het voetbal | (bijvoorbeeld bij een 2-0-achterstand is de 2-1 de Anschlusstreffer) ook als germanisme: aansluittreffer of aansluitingstreffer |
| an sich | op zich | vergelijk Ding an sich, een belangrijk begrip in de filosofie van Kant en Hegel |
| Ansicht | prentbriefkaart; spelling: ansicht | Zie ook Ansichtskarte in de Duitse Wikipedia |
| Apfelstrudel | soort appelgebak: spelling: apfelstrudel | Zie ook Apfelstrudel in de Duitse Wikipedia |
| Arbeitseinsatz | arbeidsinzet | Zie ook Arbeitseinsatz in de Duitse Wikipedia |
| auf Wiedersehen | tot ziens, vooral gebruikt tijdens voetbalwedstrijden, de verliezende partij wordt met groepsgezang uitgejouwd; spelling: auf Wiedersehen | grappig bedoeld ook: "wiederschnitzel", als afscheidsgroet |
| Aufschnitt | sneetje kaas of worst | |
| Ausdauer | duurvermogen, stamina; spelling: ausdauer | Zie ook Ausdauer in de Duitse Wikipedia |
| Auseinandersetzung | vaak gebruikt voor 'meningsverschil' | |
| aus einem Guss | uit één stuk, doordacht; spelling: aus einem Guss | oorspronkelijk een begrip uit het gieten van metaal: in één keer gegoten |
| Auslautverhärtung | eindklankverscherping | Het verschijnsel dat stemhebbende medeklinkers aan het eind van een woord stemloos worden. |
| Ausputzer | laatste man die als doel had de bal zo hard mogelijk weg te schieten uit de verdediging; spelling: ausputzer | voetbalterm; zie ook Ausputzer in de Duitse Wikipedia |
| ausradieren | uitroeien | sterke connotaties aan de Holocaust. |
| ausrotten | uitroeien | dezelfde connotaties als ausradieren. |
| Ausweis | Identificatie; spelling: ausweis | |
| Autobahn | snelweg | |
| Bauhaus | hogeschool voor architectuur en toegepaste kunsten; spelling: Bauhaus | Zie ook Bauhaus in de Duitse Wikipedia |
| begeistert | ergens enthousiast over zijn, door meegesleept worden | ook Begeisterung wordt veel gebruikt; zie ook Begeisterung in de Duitse Wikipedia |
| Berlinerbol | Duits gebak | in Duitsland: Berliner (zie ook Berliner in de Duitse Wikipedia), in het Nederlands duidt berliner een krantenformaat aan |
| Berner sennenhond | soort hond | Berner Sennenhund, zie ook Berner Sennenhund in de Duitse Wikipedia |
| Berufsverbot | afspraken die erop gericht zijn dat een specifiek persoon niet meer in een bepaald beroep een baan zal kunnen vinden; spelling: berufsverbot | beroepsverbod, zie ook Berufsverbot in de Duitse Wikipedia |
| Biedermeier | bepaalde stijl (1815-1850); spelling: biedermeier | Zie ook Biedermeier in de Duitse Wikipedia |
| Biergarten | tuin waar men bier drinkt; spelling: biergarten | Zie ook Biergarten in de Duitse Wikipedia |
| Bildung | ontwikkeling; spelling: bildung | Zie ook Bildung in de Duitse Wikipedia |
| Bildungsroman | ontwikkelingsroman; spelling: bildungsroman | Een roman die met name op de (geestelijke) ontwikkelingsjaren van iemand ingaat, bijvoorbeeld Der Zauberberg van Thomas Mann. |
| blauäugig | naïef, argeloos, blond | verwant met de Nederlandse zegswijze "iemand op zijn mooie blauwe ogen vertrouwen" |
| Blitzkrieg | snelle verrassingsoorlog; spelling: blitzkrieg | Zie ook Blitzkrieg in de Duitse Wikipedia |
| blöde Kuh | dom wijf, domme koe | |
| Blut- und Boden (-theorie) | Bloed- en bodemtheorie; spelling: Blut und Boden | Een theorie uit het nationaalsocialisme die een enge verbinding tussen het bloed (ras/volk) en de bodem (het land, de grond) waar zij wonen benadrukt |
| Bockbier | bokbier; spelling: bockbier | Zie ook Bockbier in de Duitse Wikipedia |
| Bockwurst | Zie ook Bockwurst in de Duitse Wikipedia | |
| Bratwurst | braadworst | Zie ook Bratwurst in de Duitse Wikipedia |
| Bühne | podium, toneel; spelling: bühne | |
| Bühnensucht | het verlangen om op te treden | In het Duits niet gangbaar. 'Podiumbeest' – die Rampensau. |
| Chefsache | iets heel belangrijks | oorspronkelijk: zo belangrijk dat de baas ('Chef') er persoonlijk toezicht op houdt |
| dabei sein | bezig zijn met, meedoen | |
| das Ewig-Weibliche | spelling: ewigweibliche | uit Goethes Faust: Das Ewig-Weibliche zieht uns hinan |
| das gewisse Etwas | de x-factor, het je ne sais quoi | |
| des Pudels Kern | de essentie; spelling: des poedels kern | Uit Goethes Faust, deel I, 'Studierzimmer', waar de poedel Mephistopheles blijkt te zijn: "Das also war des Pudels Kern!". |
| Dichtung und Wahrheit | titel van de autobiografie van Goethe | |
| dicke Luft | lett. 'dikke lucht', fig. problemen op komst. | |
| Dirndlkleid | Beiers jurkje: spelling: dirndlkleid | Zie ook Dirndl in de Duitse Wikipedia |
| Dobermann | soort hond: spelling: dobermann | Zie ook Dobermann in de Duitse Wikipedia |
| Donnerwetter | uitspraak die verontwaardiging of verbazing uitdrukt | |
| Doppelgänger | dubbelganger | Zie ook Doppelgänger in de Duitse Wikipedia |
| Drang nach Osten | drang naar het oosten; spelling: Drang nach Osten | geassocieerd met de drang om levensruimte in het oosten te zoeken, met name door extreemrechtse groeperingen die in Polen voormalige delen van Duitsland en Pruisen zien en daar aanspraak op willen maken |
| Durchgangslager | doorgangskamp, bijvoorbeeld Westerbork | Zie ook Durchgangslager in de Duitse Wikipedia |
| Edelweiß | plant | Zie ook Edelweiß in de Duitse Wikipedia |
| ein Prosit | een toost | |
| Einzelgänger | persoon die zijn eigen weg gaat; spelling: einzelgänger | vaak geassocieerd met een buitenbeentje |
| Eisbein | varkenspoot | Zie ook Eisbein in de Duitse Wikipedia |
| Endlösung | Finale oplossing (van het Jodenvraagstuk) | Een eufemisme voor de systematische moord op de Joden. Zie ook Endlösung in de Duitse Wikipedia |
| Englandspiel | Duitse operatie betreffende in Engeland opgeleide en in Nederland gedropte Nederlandse marconisten. | Zie ook Englandspiel in de Duitse Wikipedia |
| entartete Kunst | ontaarde kunst | Zie ook Entartete Kunst in de Duitse Wikipedia |
| Ersatz | vervanging of namaak; spelling: ersatz | |
| fabelhaft | buitengewoon goed, fantastisch | |
| Fahnenflucht | desertie, vaandelvlucht | Zie ook Fahnenflucht in de Duitse Wikipedia |
| fähig | geschikt voor, capabel | vooral als achtervoegsel in woorden als: media-, internet-, vpro-, enz. |
| Fernweh | het verlangen om weg van huis te zijn, (het tegenovergestelde van Heimweh) | |
| Fest | feest | alleen gebruikt in samenstellingen als dancefest, jazzfest, arenafest, om een muziekfestival aan te duiden. Geen afkorting van festival. Zie ook Fest in de Duitse Wikipedia |
| Fingerspitzengefühl | lett. 'vingertoppengevoel'; spelling: fingerspitzengefühl | goed ontwikkeld gevoel om in een delicate situatie op te treden, of technisch moeilijke klussen te klaren |
| Flak | afkorting voor Flug (Flieger) Abwehr Kanone | Zie ook Flak in de Duitse Wikipedia |
| Flatterzunge | speciale techniek bij het spelen van blaasinstrumenten | Zie ook Flatterzunge in de Duitse Wikipedia |
| Flügelhorn | blaasinstrument: bugel; spelling: flügelhorn | Zie ook Flügelhorn in de Duitse Wikipedia |
| Föhn | Warme wind van de bergen of haardroger | Zie ook Föhn in de Duitse Wikipedia |
| fragwürdig | dubieus | |
| Frankfurter | knakworst; spelling: frankfurter | Zie ook Frankfurter in de Duitse Wikipedia |
| Fraktur(schrift) | lettertype, het alfabet wordt Frakturschrift genoemd | Zie ook Fraktur in de Duitse Wikipedia |
| Fremdkörper | letterlijk 'vreemd lichaam'; spelling: fremdkörper | een kogel die in het lichaam zit is een 'Fremdkörper', een deeltje dat er niet thuis hoort. Veelal gebruikt om een persoon aan te duiden die niet binnen een organisatie hoort of past. |
| fröbelen, gefröbel | knutselen, geknutsel | naar Friedrich Fröbel, zie ook Friedrich Fröbel in de Duitse Wikipedia |
| Frühschoppen | Zie ook Frühschoppen in de Duitse Wikipedia | |
| Führer | leider | in Nederland en België is de connotatie met Hitler heel sterk, in Duitsland veel minder, hier wordt het woord nog steeds gebruikt voor bijvoorbeeld reisgidsen. |
| Führerschein | rijbewijs | |
| Fundgrube | spelling: fundgrube | oorspronkelijk een begrip uit de mijnbouw, in overdrachtelijke betekenis "plaats waar men veelvuldig vinden kan wat men zoekt" |
| gefundenes Fressen | hapklaar brokje, makkelijke prooi voor een criticus; spelling: gefundenes Fressen | |
| Geheimfavorit | term uit de sport- en gokwereld | |
| Geheimratsecken | inhammen (als teken van beginnende kaalheid) | Zie ook Geheimratsecken in de Duitse Wikipedia |
| Geheimtip | supertip; spelling: geheimtip | |
| gemütlich | gezellig | Zie ook Gemütlichkeit in de Duitse Wikipedia |
| Geräuschemacher | geluidsmaker voor films en hoorspelen, foley artist | |
| Gesamtkunst / Gesamtkunstwerk | totaalkunstwerk; spelling: gesamtkunstwerk | kunstvorm waarbij verschillende, of alle kunstvormen samenkomen |
| Gestalt en Gestalttherapie | spelling: gestalt, gestalttherapie | |
| gesundes Volksempfinden | gezonde volksopvattingen; spelling: gesundes Volksempfinden | uitdrukking uit de nazitijd, waarbij de mening van het volk een eufemisme was voor de mening van de Führer |
| Gesundheit! | gezondheid! | toewensing na een niesbui |
| Gestapo | Geheime Staatspolizei | |
| Glockenspiel | klokkenspel; spelling: glockenspiel | Zie ook Glockenspiel in de Duitse Wikipedia |
| glückauf | Mijnwerkersgroet, ontstaan uit de groet "Ich wünsche Dir Glück, tu einen neuen Gang auf" | |
| Glühwein | spelling: glühwein | met onder andere kaneel gekruide mix van wijn en sterkedrank die warm gedronken wordt; zie ook Glühwein in de Duitse Wikipedia |
| Gretchenfrage | spelling: gretchenfrage | de kernvraag of de hamvraag, afkomstig uit het boek Faust van Goethe; zie ook Gretchenfrage in de Duitse Wikipedia |
| (deutsche) Gründlichkeit | Duitse grondigheid; spelling: gründlichkeit | dit speelt in op de stereotype Duitser, die immer punctueel is en grondig te werk gaat |
| Gutmensch | sarcastisch bedoelde benaming van goedwillende, voornamelijk linkse mensen | Zie ook Gutmensch in de Duitse Wikipedia |
| Hammerklavier | pianoforte | Zie ook Hammerklavier in de Duitse Wikipedia |
| Hausmacher | soort leverworst; spelling: hausmacher | |
| Heilgymnastik | heilgymnastiek | Zie ook Heilgymnastik in de Duitse Wikipedia |
| Heil Hitler | "Geluk (aan) Hitler" | 'Heil' is ook een Nederlands woord met precies dezelfde betekenis (vergelijk 'heilzaam', 'heilwensen'). De uitdrukking is echter 'besmet' geraakt door de associatie met Hitler. |
| Heilpraktiker | Zie ook Heilpraktiker in de Duitse Wikipedia | |
| Heimat | geboorteland; spelling: heimat | Zie ook Heimat in de Duitse Wikipedia |
| Herrenvolk | volk van heersers; spelling: herrenvolk | Zie ook Herrenvolk in de Duitse Wikipedia |
| Hetze | klopjacht, lastercampagne; spelling: hetze | Zie ook Hetze in de Duitse Wikipedia |
| hineininterpretieren | verder interpreteren, onbedoelde betekenissen "vinden" | |
| Hitlerjugend | Hitlerjeugd | Zie ook Hitlerjugend in de Duitse Wikipedia |
| Hollandgänger | Duitse seizoenarbeiders die jaarlijks naar Nederland trokken | Zie ook Hollandgänger in de Duitse Wikipedia |
| Hüttenkäse | soort kaas; spelling: hüttenkäse | Zie ook Hüttenkäse in de Duitse Wikipedia |
| niet im Frage/ in Frage | dat is niet aan discussie onderhevig, dat kun je vergeten; spelling: im/in Frage | zelfs in zinnen als: "dat is niet im Frage". De juiste Duitse term is "in Frage", in het Nederlands wordt echter meestal het foutieve "im Frage" gebruikt. Van Dale (14e druk) noemt 'in Frage' een vormvariant. |
| ins Blaue hinein | onvoorbereid, voor de vuist weg; spelling: ins Blaue hinein | |
| Intimfeind | favoriete vijand | |
| jawohl | jawel, ja zeker | met 'jawohl' is iets grappigs aan de hand: het wordt uitgesproken op militaire manier, vaak in combinaties als "jawohl mein Führer", "jawohl Herr Obersturmbannführer"; altijd sarcastisch bedoeld. |
| Jugendstil | bepaalde kunststijl (± 1900); spelling: jugendstil | Zie ook Jugendstil in de Duitse Wikipedia |
| Kaiserbrötchen | hard broodje; spelling: kaiserbrötchen | |
| kaltstellen/ kaltgestellt | koud maken, in de betekenis van "monddood maken" | |
| Kammerspiel | Zie ook Kammerspiel in de Duitse Wikipedia | |
| Kapellmeister | bepaald type dirigent | |
| kaputt | Stuk. ook: alles ist kaputt | |
| Kasseler(rib) | casselerrib; varkensvleesproduct | Zie ook Kasseler in de Duitse Wikipedia |
| Kartoffelsalat | aardappelsalade | Zie ook Kartoffelsalat in de Duitse Wikipedia |
| Kellner | kelner, bediende in een restaurant | |
| Kindergarten | kleuterschool; spelling: kindergarten | door Fröbel gebruikte, internationaal bekende benaming |
| Kirsch | kersenlikeur; spelling: kirsch | ook in Schwarzwalder Kirsch, een soort gebak |
| Kitsch | nepkunst; spelling: kitsch | |
| Konditorei | banketbakkerswinkel waar men ook een gebakje met een drankje kan nuttigen; spelling: konditorei | Zie ook Konditorei in de Duitse Wikipedia |
| Kohlrabi | koolrabi | Zie ook Kohlrabi in de Duitse Wikipedia |
| Körperkultur | lichaamscultuur | |
| Krach | instorting van de beurs; spelling: krach | |
| Krautrock | spelling: krautrock | Duitse popmuziek, niet te verwarren met de schlager; Zie ook Krautrock in de Duitse Wikipedia |
| Krimi | politieserie; spelling: krimi | |
| Kristallnacht | Kristallnacht | nacht uit het naziverleden, waarbij vele Joodse winkels en bezittingen geplunderd werden (Het gebroken glas heeft de naam kristal opgeleverd). |
| Kulturkammer | Nederlandsche Kultuurkamer | instituut uit de Tweede Wereldoorlog waarbij kunstenaars zich moesten registreren om te mogen publiceren. |
| Ländler | volkswijsje, vaak gebruikte term in klassieke muziek, bijvoorbeeld de muziek van Mahler en Schubert; spelling: ländler | Zie ook Ländler in de Duitse Wikipedia |
| langlaufen | langlaufen | een soort lopen met lange ski's, veelal over redelijk vlak en besneeuwd terrein. |
| Lebensbejahung | een filosofische opvatting; ongeveer: "ja zeggen tegen het leven" | |
| Lebensborn | Zie ook Lebensborn in de Duitse Wikipedia | |
| Lebensraum | lett.: levensruimte; spelling: lebensraum | een uitdrukking met sterke associaties aan nazi-Duitsland, (zie ook Drang nach Osten), waarbij ten oosten van Duitsland, in Polen en Rusland ruimte zocht voor het Duitse volk om zich te vestigen. Zie ook Lebensraum in de Duitse Wikipedia |
| Lederhose | broek uit leer, die veelal tot rond de knie reikt, en opgehouden wordt met H-vormige bretels; spelling: lederhose | het is een typische dracht voor mannen uit Beieren en andere regio's bij de Alpen. |
| Leitkultur | maatgevende cultuur | Zie ook Leitkultur in de Duitse Wikipedia |
| Leitmotiv | leidmotief; belangrijke gedachte die steeds terugkeert; spelling: leitmotiv | ook als terugkerend motief in een muziekwerk, bijvoorbeeld de Symphonie fantastique van Berlioz en veel werk van Wagner |
| Lied | in deze betekenis op zijn Duits (met lange 'ie') uitgesproken: refereert aan het klassieke Duitse (piano)lied | Zie ook Lied in de Duitse Wikipedia |
| Liedertafel | zangvereniging voor mannen, ook wel Liederkranz genoemd; spelling: liedertafel | Zie ook Liedertafel in de Duitse Wikipedia |
| Litze | Bundel dunne koperdraden die samen een elektrische geleider vormen | |
| Luftwaffe | Zie ook Luftwaffe in de Duitse Wikipedia | |
| Mannschaft | het Duitse nationale voetbalelftal | in spreek- en schrijftaal altijd die Mannschaft |
| mein Gott | ook: ach mein Gott | verontwaardigde uitroep, "wat een onzin", of "wat erg" |
| Messegelände | terrein van een handelsbeurs of van een expositie | |
| Möbiusband | Zie ook Möbiusband in de Duitse Wikipedia | |
| Müsli | muesli; Zwitserse ontbijtgranen | Zie ook Müsli in de Duitse Wikipedia |
| nachleben | het naijlen van de invloed van bijvoorbeeld een beweging, letterlijk: naleven | |
| Nachwuchs | nageslacht; nieuwe lichting (sporters, muzikanten enz.; spelling: nachwuchs | |
| Nazi | spelling: nazi | |
| Neanderthaler | neanderdalmens; spelling: neanderthaler | Zie ook Neandertaler in de Duitse Wikipedia. Overdrachtelijk wordt de term gebruikt voor een dom of onbehouwen persoon. |
| Neue Deutsche Welle | verzamelnaam voor Duitse bands eind jaren zeventig en begin tachtig van de 20e eeuw | Zie ook Neue Deutsche Welle in de Duitse Wikipedia |
| Nudel | noedel | gekookte meelballetjes in soep, of een soort pasta-achtige sliertjes; uit het Oostenrijks en Beiers, daar zijn het Knödel (zie ook Knödel in de Duitse Wikipedia) |
| Ober, Oberkellner | ober | afkorting van Oberkellner, (hoofd)bediende in een horecagelegenheid; zie ook Oberkellner in de Duitse Wikipedia |
| Obersturmbannführer | vaak sarcastisch bedoeld in zinnetjes als: "jawohl herr obersturmbannführer" | |
| Oktoberfest | Bierfeest, een internationaal fenomeen, gerelateerd aan het Münchense Oktoberfest | |
| Ohrwurm | liedje dat in je hoofd blijft zitten: oorwurm, | Zie ook Ohrwurm in de Duitse Wikipedia |
| Ordner | ordner; map of omslag om papieren in op te slaan | |
| Ostalgie | Nostalgie naar sommige zaken in de voormalige DDR voor die Wende | Zie ook Ostalgie in de Duitse wikipedia |
| Ostpolitik | spelling: Ostpolitik | Zie ook Ostpolitik in de Duitse Wikipedia |
| Panne | pech | |
| Pappenheimer | spelling: pappenheimer | veelal alleen gebruikt in het meervoud en de uitdrukking 'zijn pappenheimers kennen', dat wil zeggen: weten met wie men te maken heeft. Pappenheimers waren oorspronkelijk soldaten uit het regiment van graaf Gottfried Heinrich zu Pappenheim ontleend aan Schillers drama "Wallensteins Tod" (1800). |
| Plattenbau | bouwmethode die gebruik maakt van geprefabriceerde onderdelen, zoals gevels en muren en vooral in de DDR populair was. | Zie ook de:Plattenbau in de Duitse Wikipedia |
| Pilsener / pils | pils, lagerbier, veelal van niet al te hoog percentage | oorspronkelijk uit Pilsen |
| Poltergeist | klopgeest; spelling: poltergeist | Zie ook Poltergeist in de Duitse Wikipedia |
| potztausend | grutjes! | verouderd in Duitsland. |
| Prinzipienreiter | iemand die hardnekkig vasthoudt aan principes; spelling: prinzipienreiter | |
| Pumpernickel | soort roggebrood | Zie ook Pumpernickel in de Duitse Wikipedia |
| Putsch | coup, staatsgreep; spelling: putsch | veelal gewelddadig |
| Quatsch | onzin; spelling: quatsch | |
| Radler | Mix van bier en limonade | |
| Rauhfaser | behang met reliëf; spelling: rauhfaser | structuurbehang; zie ook Raufaser in de Duitse Wikipedia |
| Ramsch | uitverkoop, dump, vaak geschreven als ramsj | Zie ook Ramsch in de Duitse Wikipedia |
| Razzia | razzia is een van oorsprong Arabisch woord: ghazwa, plunder- /rooftocht; zie ook Razzia in de Duitse Wikipedia | |
| Realpolitik | politiek gebaseerd op praktische redeneren en niet per se op morele overwegingen; spelling: realpolitik | Zie ook Realpolitik in de Duitse Wikipedia |
| Ringel-s (ß) | scharfes s, ook sz | in het Duits ongebruikelijke term |
| Rottweiler | ras van kortharige honden; spelling: rottweiler | Zie ook Rottweiler in de Duitse Wikipedia |
| rücksichtslos | meedogenloos | veelal uitgesproken als rücksichtlos |
| rutschen | roetsjen | glijden |
| Sachertorte | Van oorsprong weense taart | In 1832 ontwikkeld door Franz Sacher |
| salonfähig | acceptabel als gespreksonderwerp/-persoon | oorspronkelijk: "aanvaardbaar in het salon, in de deftige kringen" |
| Sauerkraut | zuurkool | |
| Schadenfreude | leedvermaak; spelling: schadenfreude | |
| Scheiße | poep, schijt of een scheldwoord als: shit, tering | |
| Schicksal | noodlot | Zie ook Schicksal in de Duitse Wikipedia |
| Schinken | ham vooral gebruikt als productnaam voor vele hamvarianten | Zie ook Schinken in de Duitse Wikipedia |
| Schwerpunkt | militaire term | |
| Schlagabtausch | uitwisseling van slagen (opdoffers) | |
| Schlager | hit, volksmuziek door artiesten als Heino: spelling: schlager | Zie ook Schlager in de Duitse Wikipedia |
| Schlappschwanz | slapjanus; lapzwans (uit het Jiddisch) | Schlappohr |
| Schluss | afgelopen, kappen nou | ook: Schluss damit |
| schmieren | smeren, overdreven acteren | Zie ook Schmierentheater ("slecht, onzorgvuldig theater") in de Duitse Wikipedia |
| Schmink / schmink | make-up voor het gehele gezicht, gebruikt wanneer men bijvoorbeeld als Zwarte Piet, of bij kinderen als piraat of een dier beschilderd wordt; van oorsprong een merknaam voor toneelmake-up: Schminke. | ook als werkwoord (schminken) en werkplek, in uitspraken als: "sorry dat ik laat ben, ik zat nog bij de schmink"; zie ook Schminke in de Duitse Wikipedia |
| Schnabbel | nevenwerk, bijverdienste; spelling: schnabbel | het woord komt uit het Rotwelsch, de Duitse dieventaal; het werkwoord "schnabeln" betekent "(met een snavel) wegpikken, vangen"; in het gewone Duits wordt "Schnabbel" niet gebruikt. |
| Schnaps | jenever, een borrel; spelling: schnaps | Zie ook Schnaps in de Duitse Wikipedia |
| Schnauzer | snor | informeel; Schnurrbart is het meer gangbare woord; verder is het de naam van een soort hond |
| Schnitzel | dun lapje vlees, al dan niet gepaneerd; spelling: schnitzel | ook: Wiener Schnitzel, Zigeunerschnitzel, Jägerschnitzel |
| Schuhplattler | Beiers dansje | Zie ook Schuhplattler in de Duitse Wikipedia |
| schunkeln | arm in arm aan tafel meedeinen op muziek | Zie ook Schunkeln in de Duitse Wikipedia |
| Schutzstaffel | SS | Zie ook Schutzstaffel in de Duitse Wikipedia |
| Schwalbe | fopduik bij de voetbal om een vrije trap of penalty uit te lokken; spelling: schwalbe | Schwalbe betekent "zwaluw". Zie ook Schwalbe in de Duitse Wikipedia |
| schwärmen | verspreiden, zwermen. | in het Duits ook: schwärmen für, ergens idolaat van zijn |
| Schwarzwalder Kirsch | Duitse kersentaart | |
| Schweinehackse | varkensvleesproduct, ook: scheldwoord, | Zie ook Schweinenacken in de Duitse Wikipedia |
| Schweinehund | zwijn, scheldwoord. | |
| Schwung | vaart, zwier; spelling: schwung | een soort van flair in het dansen of in muziek. |
| Sehnsucht | verlangen; spelling: sehnsucht | vaak enigszins nostalgisch of melancholisch |
| Sieg Heil | zegeheil, heil aan de overwinning (zege) | overwinningsgroet van de nazi's |
| Singspiel | korte luchtige opera | Zie ook Singspiel in de Duitse Wikipedia |
| sowieso | hoe dan ook | de Nederlandse spelling is hetzelfde (en niet: "zowiezo") |
| Spachtelputz | spelling: spachtelputz | stucmethode: een sierschuurwerk met een fijne, middelgrove of grove korrel. |
| Spaß, Spaß machen | lol, lol maken | vooral bij jongeren in het uitgaanscircuit gebruikt |
| Spätzle | deegwaar | Zie ook Spätzle in de Duitse Wikipedia |
| Sperrgebiet | spergebied; verboden gebied | Zie ook Sperrgebiet in de Duitse Wikipedia |
| Spiegelei mit Schinken | spiegelei met ham, hesp | in het Duits ongebruikelijk, men spreekt van een Strammer Max (zie ook Strammer Max in de Duitse Wikipedia) |
| spieken | afkijken bij een toets | |
| Spielerei | hobbybezigheid, iets niet ernstig te nemen; spelling: spielerei | |
| Spielfreudigkeit | plezier aan het spelen, met name van muziek | |
| Spielmacher | type voetballer, spelmaker; spelling: spielmacher | Zie ook Spielmacher in de Duitse Wikipedia |
| Spießbürger | kleinburgerlijk persoon, vaak (ten onrechte) geschreven als spitzburger; spelling: spitsburger | Zie ook Spießbürger in de Duitse Wikipedia |
| Spitzen | dansschoenen die een harde zool en een afgestompte en verstevigde neus hebben zodat men op de tenen kan staan; spelling: spitzen | |
| Spitzenkandidat | Topkandidaat, speciefiek gebruikt in verband met topfuncties in de Europese Unie. | |
| Sprechgesang | rap, spreekzang, spreekkoor | veel voorkomend in bijvoorbeeld opera's van Kurt Weill en Bertolt Brecht |
| Staatspolizei | staatspolitie | zie ook Gestapo |
| Stasi/ Staatssicherheitsdienst | staatsveiligheidsdienst; spelling: Stasi | dienst in Oost-Duitsland die de burgers controleerde. |
| Stehgeiger | spelling: stehgeiger; Leider van een orkest, die tegelijkertijd zelf viool speelt | |
| Steigerung | sportterm: in een (duur)training gedurende korte tijd steeds harder lopen/ zwemmen/ schaatsen; spelling: steigerung | |
| Stolpersteine | struikelstenen | gedenktegels aangebracht bij huizen van in WO II gedeporteerde mensen; zie ook Stolpersteine in de Duitse Wikipedia |
| Strapazen | strapatsen, grillen, kuren | |
| Streber | iemand die haantje de voorste wil zijn, overdreven ambitieus persoon; spelling: streber | |
| Stuka | spelling: stuka | beroemd Duits gevechtsvliegtuig |
| Sturm und Drang | literaire stijlperiode in Duitsland (eind 18e eeuw); spelling: Sturm und Drang | Zie ook Sturm und Drang in de Duitse Wikipedia |
| toll | te gek | ook vaak in combinaties als "supertoll", of "super, supertoll" |
| totaler Krieg | de totale oorlog | het begrip wordt in Duitsland over het algemeen geassocieerd met Joseph Goebbels; Zie ook Totaler Krieg in de Duitse Wikipedia |
| Traditionsverein | een vereniging met een lange en eervolle traditie | |
| tschüss | tot ziens, dag (informeel) | |
| U-Boot | duikboot, onderzeeboot, onderzeeër; spelling: U-boot | Duitse afkorting van Unterseeboot |
| über | alleen in constructies als: überhip, übercool, übergeil, überstoned, überhippy, etcetera. | |
| übergeil | heel erg plezierig, aangenaam ('tof', 'cool', 'vet') | Het woord 'geil' betekent in het Duits precies hetzelfde als in het Nederlands, maar wordt in de spreektaal overdrachtelijk gebruikt in de betekenis 'tof', 'cool', 'vet', 'gaaf'. |
| überhaupt | alles in aanmerking genomen, helemaal, eigenlijk | |
| Über-ich | ||
| Übermensch | een superieure mens; spelling: übermensch | in nazicontext betreft het een supermens van Germaanse afkomst die boven de andere rassen staat; in de oorspronkelijke filosofie van Nietzsche is het iemand die boven goed en kwaad staat, iemand die na deze mens komt, zonder connotaties van fysieke superioriteit |
| Um 1800 | Bepaalde bouwstijl (1905-1914) | afgeleid van een in 1908 verschenen boek van Paul Mebes, getiteld: "Um 1800: Architektur und Handwerk im letzten Jahrhundert ihrer traditionellen Entwicklung." |
| Umfeld | term uit de sociologie, refereert aan directe omgeving | |
| Umlaut | in het Duits het teken om de verandering van een klinker door de volgende lettergreep (stad -> steden) aan te geven (Stadt, Städte); spelling: umlaut | |
| unbedingt | per se, absoluut, beslist | |
| und so weiter (und so fort) | enzovoort (enzovoort, enzovoort) ... | afkortingen: usw., enz. |
| unheimlich/ unheimisch | griezelig, onheilspellend | unheimisch is in het Duits zeer archaïsch en thans onbekend. |
| Untermensch | een inferieure mens; spelling: untermensch | Zie ook Untermensch in de Duitse Wikipedia |
| unverfroren | zonder blikken of blozen | |
| V-1 | onbemand vliegtuig; spelling: V1 | Zie ook V1 in de Duitse Wikipedia |
| V-2 | raket; spelling: V2 | Zie ook V-2 in de Duitse Wikipedia |
| Verelendung Verelendungstheorie | (theorie van de) verpaupering, verval, achteruitgang; spelling: verelendung | economische theorie van Karl Marx; zie ook Verelendungstheorie in de Duitse Wikipedia |
| Verneinung | ontkenning | term uit de filosofie en psychologie |
| verstehen | verstaan, invoelend begrijpen | term uit de sociologie (Max Weber) |
| Volksempfänger | goedkope radio, populair in de jaren dertig in Duitsland | Zie ook Volksempfänger in de Duitse Wikipedia |
| volkstümlich | volks; | in de muziek: volkstümliche Unterhaltungsmusik |
| Volkswagen | (voor de opkomst van het serieuze automerk) goedkope Duitse auto, vooral populair in Nederland; bijnaam kever | Zie ook Volkswagen in de Duitse Wikipedia |
| Vopo | afkorting voor Volkspolizei; spelling: Vopo/vopo (zie voorbeelden hierna) | politie in de Duitse Democratische Republiek (DDR); in het Nederlands wordt meestal een individuele agent bedoeld ("Er kwamen meteen drie vopo's op mij af"), in het Duits eerder deze politiemacht in het algemeen ("De Vopo was snel ter plaatse."). |
| Vorentscheidung | sportterm: voordat de wedstrijd afgelopen is, is ze al beslist | |
| wachsen | waxen; sportterm: het met was bewerken van de onderkant van ski's | Duits zwak werkwoord; het Duitse sterke werkwoord wachsen (wuchs – gewachsen) is etymologisch verwant aan het Nederlandse sterke werkwoord wassen (was – wies – gewassen) en heeft dezelfde betekenis groeien (cf. 'wasdom' en 'wassende maan'), maar wordt in het Nederlands nooit gebruikt. |
| Waffen-SS | Zie ook Waffen-SS in de Duitse Wikipedia | |
| Waldkorn | Merknaam voor brood. | Het woord klinkt dan wel duits, in Duitsland is de term echter onbekend. |
| Wanderlust | drang om eropuit te trekken | associaties met de tijd van de romantiek. In de medische wereld wordt de term weleens gebruikt voor de neiging van patiënten (bijvoorbeeld schizofrene of demente patiënten) om weg te lopen. |
| Wanderjahre | na het voltooien van hun opleiding gingen ambachtslieden in de 18e en 19e eeuw vaak op reis als gezel om andere streken en andere manieren van werken te leren kennen; zie ook Wanderjahre in de Duitse Wikipedia | |
| Wandervogel | eind 19e eeuw in Duitsland ontstane "terug naar de natuur" beweging | Zie ook Wandervogel in de Duitse Wikipedia |
| Wehrmacht | de naam van het Duitse leger tussen 1935 en 1945; spelling: Wehrmacht | De Nederlandse analoge term is Weermacht, zoals in de term Openbare Weermacht (de legermacht van Belgisch-Congo). |
| Weihnachtsstollen | kerststol | Zie ook Weihnachtsstollen in de Duitse Wikipedia |
| Weinstube | wijncafé | Zie ook Weinstube in de Duitse Wikipedia |
| Weizenbier | Tarwebier volgens duits recept | Soms afgekort tot "Weizen" |
| Weltanschauung | wereldbeeld | Zie ook Weltanschauung in de Duitse Wikipedia |
| Weltschmerz | smart om het leven als zodanig; spelling: weltschmerz | |
| Wende | omwenteling, met name de val van de muur in 1989; spelling: de Wende | Zie ook Wende in de Duitse Wikipedia |
| Werdegang | carrière, ontwikkeling, trage ondergang; spelling: werdegang | het woord is in het Duits neutraal "ontwikkeling", in het Nederlands eerder negatief "ondergang" |
| wie geht's | hoe gaat het? | |
| Wiedergutmachung | herstelbetaling; spelling: wiedergutmachung | om verzoeningspogingen na de Tweede Wereldoorlog aan te duiden |
| Wiedervereinigung | hereniging | met name de Duitse eenwording van Oost- en West-Duitsland. |
| Wirtschaftswunder | erg snelle economische ontwikkeling; spelling: wirtschaftswunder | zoals in West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, toen men over een economisch wonder sprak. |
| Witz | grap / mop; spelling: witz | |
| Wunderkind | wonderkind | Zie ook Wunderkind in de Duitse Wikipedia |
| Zeitgeist | tijdgeest, de overheersende opvatting en ideeën van een periode; spelling: zeitgeist | Zie ook Zeitgeist in de Duitse Wikipedia |
| Zeppelin | merknaam van een luchtschip; ook algemene benaming geworden voor luchtschepen; spelling: zeppelin | Zie ook Zeppelin in de Duitse Wikipedia |
| Zimmer frei | kamer(s) vrij | vooral gebruikelijk aan de Nederlandse kust ten behoeve van Duitse vakantiegangers in de jaren vijftig en jaren zestig, later zelfstandig begrip geworden |
| zu haben | beschikbaar, gewenst | |
| zum Kotzen | om te kotsen; spelling: zum Kotzen |
Uitdrukkingen
| Duits | Nederlands | Opmerking |
|---|---|---|
| ach du Liebe | goede God. (lett. och, jij geliefde) | interjectie vaak uitgesproken als "och du Liebe"; drukt ontzetting uit. |
| alles Paletti | alles goed | li:alles paletti |
| Arbeit macht frei | Arbeid leidt tot vrijheid | spreuk boven de poort van verscheidene concentratiekampen, waaronder Auschwitz en Dachau. De oorspronkelijke betekenis was geen wrange en ongepaste grap, maar een soort mystieke waarbij zelfopoffering voor werk een soort spirituele vrijheid schenkt. |
| Ausweis, bitte | Identificatie, alstublieft | Eveneens schertsend gebruikt ter uiting van frustratie over identificatieplicht of -verzoeken. |
| Befehl ist Befehl | bevel is bevel | vaak schertsend gebruikt als commentaar op iemand aan te duiden die klakkeloos en al te rigide instructies van zijn of haar meerdere uitvoert, zonder zich af te vragen of het wel gepast is; oorspronkelijk als excuus om verantwoordelijkheid voor misdaden begaan tijdens de Tweede Wereldoorlog af te schuiven. |
| Bis gleich | Tot straks | groet |
| da (jetzt) kommen die Kamele | als iemand een grap vertelt, en de clou blijft uit zegt een van de toehoorders bijvoorbeeld "ja, und nun kommen die kamelen" ... | ook: – mit den langen Beinen, – mit den langen Schwanzen; schijnt uit de Eerste Wereldoorlog afkomstig te zijn, en verwijst in die context mogelijk naar de Sopwith Camel. Zou dan de betekenis krijgen van "Nou zullen we het krijgen". |
| dalli dalli | schiet op | uitroep, tevens een Duitse televisieshow uit de jaren zeventig; zie ook Dalli Dalli in de Duitse Wikipedia |
| das Glück der Tüchtigen | geluk dat harde werkers hebben, vgl. die Mannschaft die erom bekendstaat in de laatste minuut nog het winnende doelpunt te kunnen meepikken | |
| das war einmal | dat was ooit zo | verzuchting |
| die Qual der Wahl | de kwelling van de keuze, keuzestress, embarras du choix | |
| eins, zwei, saufen | één, twee, zuipen | wordt geroepen bij het heffen van een glas alcoholische drank in gezelschap.
De term is afkomstig uit het lied "In München steht ein Hofbräuhaus" (dialect: "oans, zwoa, g'suffa" (bedoeld wordt het commando: een, twee, in een teug opdrinken!). Tegenwoordig wordt er ook wel "eins, zwei, drei, saufen" (één, twee, drie, zuipen) geroepen. |
| erst kommt das Fressen und dann die Moral | Eerst komt het (vr)eten en dan (pas) de moraal | uit de Dreigroschenoper van Bertolt Brecht |
| Feind hört mit | de vijand luistert mee | de titel van een Duitse propagandacampagne aan het begin van de Tweede Wereldoorlog |
| Ganz losgehen | volledig losgaan | wordt voornamelijk gebruikt door jongeren in het uitgaansleven |
| grüß Gott | een Zuid-Duitse groet | |
| Hals- und Beinbruch | hals- en beenbreuk | een uitdrukking uit de theaterwereld, als gelukwens bedoeld; wellicht omdat men na een succesvolle voorstelling zoveel buigen en knikken moet dat men een hals- en beenbreuk oploopt; de Engelsen kennen eenzelfde gelukwens die “break a leg” luidt; ook in de mijnwerkerswereld; zou een verbastering zijn van het Jiddisch-/Hebreeuwse "mazal w'baroech" (geluk en zegen). Zie ook Hals- und Beinbruch in de Duitse Wikipedia |
| Heim ins Reich | Zie ook Heim ins Reich in de Duitse Wikipedia | |
| Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt | hemelhoog juichend, dodelijk bedroefd | uit het gedicht "Klärchens Lied" van Goethe; veelal ook met de volgende regel geciteerd: "Glücklich allein ist die Seele die liebt" (Gelukkig alleen is de ziel die liefheeft); een van de eerste omschrijvingen van de manische depressie |
| Humor ist, wenn man trotzdem lacht | humor is het, wanneer men toch maar lacht. | uit een boek van Otto Julius Bierbaum (1865-1910).[1] |
| Im Großen und Ganzen | over het geheel genomen | |
| Immer gerade aus | alsmaar rechtdoor | herinnerend aan de kleine verzetsdaad om Duitse soldaten die de weg vroegen de verkeerde kant op te sturen, bij voorkeur richting Duitsland. |
| immer mit der Ruhe | rustig aan | ook: nur die Ruhe |
| in der Beschränkung zeigt sich erst der Meister//und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben | vaak uitgelegd als: 'in de beperking toont zich de meester', echter de vervolgzin betekent dat regels en inperkingen ons vrij maken | uit een gelegenheidssonnet van Goethe (26 juni 1802)[2] |
| Jawohl, Herr Obersturmbannführer! | Jawel, overste! | wordt schertsend gebruikt als men zich een commando opgelegd voelt |
| Jedem das Seine | Ieder het zijne | spreuk boven de poort van concentratiekamp Buchenwald. |
| jetzt geht's los | nu begint het | na het EK '88 een populaire opmerking |
| jetzt kann's losgehen | nu kan het feest beginnen | ook wel gebruikt door voetbalverslaggevers als een wedstrijd tegen een Duits team wordt gespeeld |
| Kommt gar nicht in Frage | daar is geen discussie over mogelijk, of dat doet zich niet voor | |
| (Ach du) meine Güte | allemachtig, mijn God | uitroep |
| Nacht und Nebel | 'Nacht en nevel', een speciaal programma voor arrestatie en bestraffing van politieke tegenstanders van de nazi's. | Zie ook Nacht und Nebel in de Duitse Wikipedia. De tegenstanders verdwenen in 'nacht en nevel', mochten niet naar huis schrijven, en werden gedwongen zich dood te werken. |
| Ordnung muss sein | er moet orde zijn | |
| Raus mit dir! | eruit jij; flikker op; rot op. | pikant |
| Unbeschreiblich weiblich | onbeschrijflijk vrouwelijk | veelal in schrijftaal; tekst uit Unbeschreiblich weiblich van Nina Hagen |
| Verdammt noch mal | verdomme nog aan toe | vulgair |
| was sich liebt, das neckt sich | wie van elkaar houdt, die plaagt elkaar. | Duits spreekwoord; veelal verkeerd begrepen vanwege de verwarring tussen het Duitse "necken" (plagen) en het Nederlandse "nekken" ('de nek omdraaien', 'doden' of 'overgeven'). Vergelijk: 'meisjes plagen kusjes vragen'. |
| was will das Weib? | wat willen vrouwen? | letterlijk: 'wat wil de vrouw?'; tekst van Sigmund Freud in een gesprek met Marie Bonaparte in 1925. |
| Wein, Weib und Gesang | 'Wijn, vrouw en zang' oftewel: een feestje | Zie ook Wein, Weib und Gesang in de Duitse Wikipedia |
| Wir haben es nicht gewußt | we wisten het niet. | In de jaren na de Tweede Wereldoorlog veel gebruikte uitleg wanneer Duitse burgers naar de Holocaust gevraagd werd. De term wordt vaak schertsend gebruikt om de situatie aan te geven waarin iemand beweert iets niet te hebben geweten maar dit wel zou moeten weten, zoals een directeur tijdens een boekhoudschandaal die beweert van niets te weten maar wel formeel verantwoordelijkheid draagt. |
Zie ook
- Germanisme
- Verklarende woordenlijst uit de Tweede Wereldoorlog: Duits
- Lijst van germanismen in het Nederlands
- en:List of German expressions in English
Bronnen, noten en/of referenties
|
This article is issued from
Wikipedia.
The text is licensed under Creative
Commons - Attribution - Sharealike.
Additional terms may apply for the media files.