Keizer Karelplein (Nijmegen)

Nadat Nijmegen de status van vestingstad verloor bij de Vestingwet (1874), startte in 1876 de sloop van de vestingwerken en werden plannen gemaakt voor de Uitleg oftewel uitbreiding van de stad. Hierbij raadpleegde men in 1878 de architecten W.J. Brender à Brandis (eerder verantwoordelijk voor de herinrichting van Maastricht, waar hij vandaan kwam) en de Haagse Bert Brouwer (met ervaring voor de herinrichting van de stad Groningen). Brender à Brandis stelde onder meer twee parallelle boulevards voor met een groot ovalen plein naar het voorbeeld van het Parijse Place de l'Étoile (tegenwoordig Place Charles-de-Gaulle). Brouwer paste dit ontwerp aan door er een enkele, brede boulevard met een perfect rond plein van te maken. Brouwers gewijzigde Plan van Uitleg werd uiteindelijk in 1879 aangenomen en uitgevoerd.[1]

Het plein is in 1879 aangelegd. In 1880 kreeg het de naam Keizer Karelplein en werd er een eerste villa aan gebouwd.[2] Architect Brouwer verhuisde terstond naar Nijmegen en ontwierp zijn eigen kantoor aan het plein (op de plek waar nu de Rabobank staat). Het eerste Concertgebouw de Vereeniging (voltooid in 1882) en bijna alle andere villa's die aan het plein zouden verrijzen, waren ook door hem getekend.[3] Het ronde plein had oorspronkelijk een diameter van ongeveer 150 meter.

Op 17 en 18 september 1944, tijdens de Slag om Nijmegen, werd er op het Keizer Karelplein hevig gevochten tussen Amerikaanse paratroopers van de 82e Luchtlandingsdivisie en Duitse soldaten van de Kampfgruppe Frundsberg. De Amerikaanse nederlaag op het plein betekende een belangrijke vertraging van de geallieerde opmars tijdens Operatie Market Garden; pas op 20 september werd dankzij de Waaloversteek een doorbraak geforceerd op het Keizer Lodewijkplein, maar dit was te laat om Arnhem nog te ontzetten.[4]

Op 18 juli 1962 werd in het parkje in het midden van het plein een ruiterstandbeeld van Karel de Grote onthuld, dat ontworpen is door Albert Termote.[5]

Op het plein zijn zes straten aangesloten: Van Schaeck Mathonsingel, Nassausingel, Bisschop Hamerstraat, Oranjesingel, St. Annastraat en de Graafseweg. Opmerkelijke gebouwen aan het plein zijn het nieuwe concertgebouw De Vereeniging uit 1915, de Stadsschouwburg en de neoromaanse Titus Brandsma Gedachteniskerk. Verder staan er enkele kantoorgebouwen.

Het Keizer Karelplein is bekend vanwege de grote verkeersdrukte; evenals het Keizer Traianusplein bij de Waalbrug, is het een knooppunt dat de doorstroom van verkeer door Nijmegen bemoeilijkt. Het plein is een traditionele rotonde, dus het verkeer op het plein heeft geen voorrang op het verkeer dat het plein oprijdt. Ook is er geen rijstrookmarkering op het plein.

Het plein maakt deel uit van de Provinciale weg 326 (van de Graafseweg naar de Oranjesingel) en ook de Provinciale weg 844 (St. Annastraat).

In het midden van het plein bevindt zich een park met veel bomen, twee bestrate en een aantal onverharde wegen, enkele banken, vijvers met fonteinen en het ruiterstandbeeld van Karel de Grote. Vanwege de verkeersdrukte op het plein is het lastig dit park als voetganger te bereiken.

• Het Keizer Karelplein wordt bezongen in het nummer "Nijmegen" van de Nijmeegse singer-songwriter Björn van der Doelen: "Stad vol rotondes, geen lijn op de weg. Het lijkt soms Parijs wel, 't is Nijmegen echt."

• 
  Tekening van een plan van aanleg van een plantsoen op het Keizer Karelplein 1883
• 
  Situering Keizer Karelplein in 1888
• 
  Het Keizer Karelplein met op de achtergrond Concertgebouw de Vereeniging (2008)
• 
  Ruiterstandbeeld Karel de Grote

Zie de categorie Keizer Karelplein, Nijmegen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.