Concertgebouw de Vereeniging

Koningstrap

Zuilenhal Entree

In 1882 werd de particuliere sociëteit De Vereeniging opgericht met een concertzaal aan het Keizer Karelplein. Nadat rond 1900 de oude Nijmeegse concertzaal zijn beste tijd bleek te hebben gehad, kwamen er plannen voor een nieuwe. Dat deze plannen geen overbodige luxe waren, bleek uit de houding van dirigent Willem Mengelberg. Hij weigerde Nijmegen nog langer aan te doen zolang er niets aan de accommodatie werd gedaan. Nadat in 1914 met de bouw van een nieuwe concertzaal was begonnen, vond in februari 1915 de officiële opening plaats. Architect van het geheel was de uit Roermond afkomstige Oscar Leeuw. Het duurde nog twee jaar voordat ook de kleine zaal geopend werd. De Vereeniging bleek bij die volledige ingebruikname een Gesamtkunstwerk te zijn geworden, want zowel de architect Oscar Leeuw als zijn broer Henri Leeuw jr. (schilder en beeldhouwer) hadden een bijdrage geleverd. Het figuratieve werk werd in Nijmegen uitgewerkt door de kunstschilder Huib Luns en de Antwerpse beeldhouwer Egidius Everaerts, terwijl het niet figuratieve werk door de Roermondse beeldhouwer Jacques Oor werd vervaardigd.

Zuilenhal

Opgetrokken in strenge, klassiek georiënteerde Um 1800 vormen. In het gebouw zijn verschillende kenmerken van de art nouveau en art deco te vinden. Van Mengelberg is bekend dat hij het gebouw 'het mooiste Concertgebouw van Nederland' vond. De grote zaal staat bekend om zijn goede akoestiek.[3] Andere ruimtes in het gebouw zijn Entree en Zuilenhal, de Keizer Karelfoyer, de Annazaal, de Sociëteitskamer, de Leeuwzaal en het Grand Café Restaurant. Oorspronkelijke zou het gebouw dienen als concertzaal annex opera- of toneelzaal en als bal- of tentoonstellingszaal. Het gebouw wordt beschouwd als `opus magnum' uit het oeuvre van Oscar Leeuw.[4]

Grote Zaal en podium

De Zuilenhal werd in 1915 beschreven als; De hal heeft gecanneleerde zuilen voorzien van bladgoud. De hal wordt gedomineerd door een grote koningstrap met natuurstenen balustrade. De hal kreeg in de jaren 1970 een nieuwe (zwarte) vloer. Tijdens de laatste renovate is deze vloer vervangen door een nieuwe lichte vloer.[4] Tijdens deze renovatie werd ook het 'goedkope' marmer aan de zuilen vervangen. De Zuilenhal is te bereiken via de entree maar ook via het Grand café aan de voorkant. Via de Zuilenhal is de foyer, amfitheater, eerste en tweede balkon bereikbaar.

Grote Zaal Podiumzicht

De grote zaal heeft 1450 zitplaatsen, de stoelen kunnen verwijderd worden voor popconcerten. Waardoor er dan plaats is voor max 1.800 personen. Bij zijn zijn ontwerpen baseerde Oscar Leeuw zich gedeeltelijk op zalen zoals de Wiener Musikverein en het Concertgebouw Amsterdam. Deze zalen waren gebouwd volgens het zogenaamde schoenendoos’-model. De grote zaal van de Vereeniging geldt akoestisch als een van de beste ter wereld.[5] Het Gelders Orkest heeft de Grote Zaal als één van haar vaste zalen.

Kleine zaal

De Kleine Zaal, qua interieur het pronkstuk van De Vereeniging, heeft 220 zitplaatsen. De zaal werd in 1917 geopend. De wandschilderingen, van de hand van Huib Luns en Egidius Everaerts, voorstellende de cyclus van allegorieën op de muziek, zijn beschadigd geraakt tijdens verbouwingen in 1972. Eind jaren 1990 werden de wandschilderingen deels gerestaureerd.[6]

Vanaf de jaren 1930 werd door het intensief gebruik De Vereeniging vaak verbouwd. In 1961 nam Heineken de concertzaal over en bracht nog meer aanpassingen aan. Pas in 1984/1985 werd gestopt met verdere aanpassingen en werden de 'Vrienden van De Vereniging' opgericht.[7] De vereniging had als doel:

1. Het concertgebouw waar mogelijk in oude glorie te herstellen en te behouden;
2. De bloei van het muziekleven in Nijmegen te helpen bevorderen;
3. Het behartigen van de belangen van het concertpubliek.

Foyer

Tussen 2014 en 2020 vond een grondige renovatie plaats waarbij de oude foyer in oorspronkelijke vorm is teruggebracht en waarbij Grote en kleine zaal een grondige renovatie hebben gekregen. Veel herstelwerkzaamheden zijn uitgevoerd om De Vereniging haar oude glorie terug te geven. Hierbij werden zoveel mogelijk de oorspronkelijke kleuren gebruikt als bij de opening in 1915.[8] Er zijn plannen voor uitbreiding aan de achterzijde en afbraak van latere toevoegingen zoals de directeurswoning.

Naast muziekgebouw zijn de zalen ook in gebruik als congrescentrum, voor productpresentaties, televisie en radiouitzendingen, sport en dansactiviteiten. Ook worden rondleidingen door het gebouw gegeven.[9]

• 
  Vooraanzicht
• 
  Ingang
• 
  Toneeltoren
• 
  Façade

• Joyce Kiliaan, Willem-Jan Pantus: Tussen Apollo en Bacchus. 75 jaar Concertgebouw De Vereeniging. Uitg. Vereniging Vrienden van Concertgebouw De Vereeniging, Nijmegen, 1990, 183 pp.
• Josephine Woldring (red.) e.a.: Horen, Zien, Beleven. Concertgebouw De Vereeniging 1915-2015. Valkhof Pers, Nijmegen, 2015, 144 pp. ISBN 978-9056-25455-1

• De Vereeniging en de Stadsschouwburg
• De Vrienden van de Vereeniging