Josef Hoffmann

Josef Franz Maria Hoffmann (Pirnitz, 15 december 1870 – Wenen, 7 mei 1956) was een Oostenrijks architect en ontwerper. Hij was betrokken bij de oprichting van de Wiener Secession en was de centrale figuur van de Wiener Werkstätte, die hij in 1903 oprichtte. Tot zijn bekendste ontwerpen behoort het Stocletpaleis in Brussel, dat wel als het sluitstuk van de jugendstil wordt beschouwd.

Josef Hoffmann

Wenen: Villa Skywa-Primavesi

Hoffmann werd geboren in Moravië, waar zijn vader burgemeester was van een klein stadje. Hij bezocht de Staatsnijverheidsschool in Brünn en werkte korte tijd in het Duitse Würzburg, waarna hij in Wenen aan de Academie voor Beeldende Kunsten zijn studie voortzette bij Karl Hasenauer en Otto Wagner, bij wie hij vervolgens in dienst trad. Met Joseph Maria Olbrich, eveneens een leerling van Wagner, richtte hij in 1897 de Wiener Secession op, waaraan hij tot 1905 verbonden zou blijven. Van 1899 tot 1937 doceerde hij aan de Weense School voor Kunstnijverheid.

Aan Olbrichs Secessionsgebouw in Wenen (1902) leverde Hoffmann een bijdrage in de vorm van onder meer het Supraportenrelief. Karakteristiek is Hoffmanns voorkeur voor vierkanten en kubussen (nog voordat het kubisme zou opkomen), die hem al snel de spotnaam Quadratl-Hoffmann opleverden. In 1903 richtte hij met Koloman Moser de Wiener Werkstätte op, waarvoor hij tal van gebruiksvoorwerpen en interieurs ontwierp: meubels, glaswerk, eetgerei, klokken, sieraden etc. Deze "Weense Ateliers" zouden tot 1932 blijven bestaan. In 1907 was hij ook betrokken bij de oprichting van de Deutsche Werkbund.

Zijn eerste belangrijke project als architect was het sanatorium van Purkersdorf bij Wenen, dat hij tussen 1904 en 1906 ontwierp. Zijn hoofdwerk is het in 2009 als UNESCO werelderfgoed erkende Stocletpaleis in Brussel (Sint-Pieters-Woluwe), een Gesamtkunstwerk dat tussen 1905 en 1911 tot stand kwam en waaraan een aantal andere belangrijke Weense kunstenaars, zoals Gustav Klimt, bijdragen leverden. De opdrachtgever was zoals bij veel producten van de Wiener Werkstätte de gefortuneerde industrieel Adolphe Stoclet. Dit gebouw is met zijn vierkante marmeren vlakken een karakteristieke Hoffmanncreatie. De rechte lijnen van dit slotakkoord van de Jugendstil markeren ook het verschil met de verwante art nouveau, zoals die kort daarvoor juist in Brussel had gefloreerd, onder meer in het werk van Victor Horta.

Hoffmann ontwierp in Wenen woonhuizen en -complexen, waarvan Villa Skywa-Primavesi (1913-1915) in Hietzing het bekendste is. Deze werd gebouwd voor de industrieel Robert Primavesi.

Hoffmann was in 1950 de eerste laureaat van de Grote Oostenrijkse Staatsprijs (Großer Österreichischer Staatspreis) voor architectuur.