Je Maintiendrai (krant)

Je Maintiendrai ontstond in het voorjaar van 1943 uit een fusie van de illegale bladen Bulletin[1] en B.C. Nieuws[2].

Bulletin had banden met de politieke beweging de Nederlandsche Unie. Toen deze in december 1941 was verboden, zette een deel van de kaderleden het werk ondergronds voort. Vanaf 1942 werden er in Utrecht berichten gestencild en in een oplage van honderd tot tweehonderd exemplaren verspreid. In januari 1943 werd dit het blad Bulletin, onder redactie van C. Vlot en J. Wüthrich. B.C. Nieuws werd uitgegeven door H. Meijer uit Santpoort en verscheen al sinds 1940 met een top-oplage van vijfduizend exemplaren. Het was een pure verzetskrant waarin geen politieke beschouwingen verschenen. In januari 1943 werd de naam veranderd in Je Maintiendrai. In februari 1943 besloten de groepen achter Bulletin en B.C. Nieuws tot samenwerking onder de naam Je Maintiendrai. Vlot en Wühtrich hoopten op deze manier beter hun stempel te kunnen drukken op de politieke discussies in de illegale pers.[3] De naam Je Maintiendrai verwijst naar de officiële wapenspreuk van Nederland.

De redactie van het nieuwe Je Maintiendrai werd gevoerd door C. Vlot, J. Wüthrich, F. Oremus en K. Viehoff. De verzetsstrijdster Jos Gemmeke was verantwoordelijk voor de distributie; dit werd later overgenomen door de Utrechtse studenten G. Fijn van Draat, P. Vermeulen en F. van Erpen Royaards.

Je Maintiendrai verscheen twee keer per maand en werd landelijk verspreid, wat hoge eisen stelde aan de organisatie en de medewerkers. Aanvankelijk werd het blad in een oplage van 5500 exemplaren gestencild op twee machines in het Vredespaleis waar ook voorganger B.C. Nieuws al door C. van Paaschen was geproduceerd. Daarnaast werd er ook gestencild in o.a. Zwolle en Haarlem. In juli 1943 verscheen het eerste gedrukte nummer in een oplage van negenduizend. De oplage zou stijgen tot 40.000 en werd in zijn geheel gedrukt bij drukkerij Mercurius van Petrus Terveer in Leeuwarden.[3][4]

Naar schatting kunnen er bij de redactie, productie en distributie van Je Maintiendrai in de periode 1943 - 1945 drie- tot vierduizend mensen betrokken zijn geweest.[4] In juli 1943 werd een groot aantal mensen die verantwoordelijk waren voor de verspreiding door de Duitse bezetters gearresteerd. Zeventien van deze gearresteerden, waarvan sommigen een doodvonnis boven het hoofd hing, werden in juni 1944 door het verzet uit de Rotterdamse gevangenis bevrijd.[3]

Je Maintiendrai streefde naar meer toenadering en samenwerking tussen verschillende illegale groepen. Wüthrich organiseerde in het voorjaar van 1944 bijeenkomsten van vertegenwoordigers van verschillende organen. Dit werd de Perskern of het Perscontact genoemd; Wüthrich was hiervan de voorzitter. Ook was hij betrokken bij de bijeenkomst van illegale organisaties op 3 juli 1944 die later leidde tot de oprichting van de Grote Raad van de Illegaliteit. De Je Maintiendrai-groep stond in contact met Londen, onder andere via de agent H. Grün.[3]

Begin 1944 begon Je Maintiendrai nauw samen te werken met de groep rond het illegale blad Christofoor, die ook voort bouwde op de ideeën van de Nederlandsche Unie. De redactie van Christofoor bestond uit katholieke jongeren die voor vernieuwing waren en tegen de heroprichting van de Roomsch-Katholieke Staatspartij in een verzuild systeem. In augustus 1944 ontdekte de Duitse Sicherheitspolizei het hoofdkantoor van Je Maintiendrai aan het Neude in Utrecht; de Christofoor-organisatie was al eerder door hen opgerold. Voormannen Vlot en Wüthrich werden gearresteerd en op 26 oktober 1944 gefusilleerd.[4] Het hoofdkantoor werd hierna verplaatst naar Amsterdam; P.J. Schmidt en G. Ruygers namen de redactie over.

Door de spoorwegstaking werd landelijke distributie van Je Maintiendrai na september 1944 onmogelijk en was het contact met de drukkerij in Leeuwarden verbroken. Besloten werd om lokaal berichtenbladen uit te geven, o.a. in Friesland, Amsterdam, Het Gooi en Utrecht. Zoveel mogelijk werd in de lokale bladen de inhoud van de Amsterdamse editie gekopieerd. Het laatste nummer van de verzetskrant Je Maintiendrai verscheen in mei 1945.[3]

Je Maintiendrai wilde het verzet stimuleren en zakelijke en objectieve voorlichting geven. De redactie had goede contacten, o.a. bij de ministeries, en was daardoor uitstekend geïnformeerd. Het had van alle grote illegale bladen het meeste oog voor journalistiek nieuws. Het verscheen twee keer per maand en kon dus goed ingaan op de actualiteit; bij brekend nieuws bracht men zo nodig ook een nieuwsblad uit, de Vrije Nieuws Centrale.[5]

Vanaf 1943 begonnen de Nederlandse illegale bladen zich ook bezig te houden met de tijd na de bevrijding en ideeën te ontwikkelen over de inrichting van politiek en samenleving na de oorlog.[3] De ondergrondse pers in Nederland bleek verzuild volgens het stramien dat voor de oorlog gangbaar was: socialistisch, protestant en katholiek. Vier van de vijf belangrijkste illegale bladen waren verbonden aan een van deze zuilen:

• Vrij Nederland - eerst protestant, later socialistisch
• Het Parool - socialistisch
• De Waarheid - communistisch
• Trouw - protestant

Alleen Je Maintiendrai werd gemaakt door een groep katholieken, protestanten en buitenkerkelijken en was niet verbonden met een van de traditionele zuilen.[6]

Monument (De Treurende Vrouw) in Haarlem voor de gefusilleerden van 26 oktober 1944 waaronder J. Wüthrich en C.Vlot, de eerste redacteuren van Je Maintiendrai

Ook Je Maintiendrai schreef over het politieke systeem in Nederland na de oorlog. Hier bouwde men voort op het gedachtegoed van de Nederlandsche Unie. Men pleitte voor een klein aantal politieke partijen, niet op confessionele basis maar op basis van programmatische-politieke tegenstellingen. Internationale samenwerking, ook op militair terrein, werd noodzakelijk geacht evenals een Nederlandse gemenebest op basis van vrijwilligheid en gelijkberechtiging tussen de verschillende gebiedsdelen. De ideologische grondslag was socialisme gebaseerd op eerbied voor de menselijke persoonlijkheid (personalistisch socialisme). Deze ideeën werden gepresenteerd in artikelen in het blad Je Maintiendrai zelf maar ook in aparte brochures.[3]

De groepen achter Je Maintiendrai en Christofoor werkten samen aan de start van de Nederlandse Volksbeweging die direct na de bevrijding in het zuiden van Nederland ook op gang kwam. Er ontstond echter verwijdering tussen de beide bladen toen Je Maintiendrai een kritisch artikel over de rol van de katholieke kerk in de Spaanse burgeroorlog publiceerde.[5]

Al tijdens de oorlog hadden de redacties van Christofoor en Je Maintiendrai plannen om na de bevrijding samen als weekblad door te gaan. Dit is echter niet gebeurd. In 1946 ging Je Maintiendrai samen met de Londense uitgave Vrij Nederland. Beide verschenen daarna als Stem van Nederland en gingen later op in het weekblad Vrij Nederland.[3] Je Maintiendrai was als enige van de grote verzetskranten niet in staat om na de Tweede Wereldoorlog als dag- of weekblad verder te gaan; dit wordt wel in verband gebracht met het feit dat het niet op een bestaande levensbeschouwelijke zuil kon terugvallen.[6]

In Friesland bestaat nog steeds een Je Maintiendrai-fonds. Dit komt voort uit het nieuwsbulletin ‘De Koerier’ dat door Je Maintiendrai in de provincie Friesland werd uitgegeven toen in 1944 door de spoorwegstaking centrale productie en verspreiding van het blad onmogelijk werd. Het fonds heeft tot doel te garanderen dat er onafhankelijk uitgegeven kranten en andere media in Noord-Nederland blijven bestaan.[7]

• Lemma 270 in De Ondergrondse Pers 1940-1945, Lydia E. Winkel en Hans de Vries, 3e druk, 1989. Full-text (PDF) op Wikimedia Commons.
• Afleveringen van Je maintiendrai in full-text op Delpher.nl
• Beschrijving van Je maintiendrai in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek