Spoorwegstaking van 1944

Het personeel van de Nederlandse Spoorwegen heeft het grootste deel van de Tweede Wereldoorlog meegewerkt aan de belangen van de Duitse bezetter, zoals het vervoeren van Joden naar de concentratiekamp en het wegvoeren van Nederlandse arbeidskrachten en kapitaalgoederen naar de Duitse industrie, en Duitse troepen en wapens door Nederland. Aan een dringende oproep om zich aan te sluiten bij de April-meistaking in 1943 gaf het NS-personeel geen gehoor. NS-directeur Willem Hupkes verklaarde na de oorlog dat een staking gedoemd was te mislukken omdat deze niet breed gedragen werd door het personeel en niet was afgeroepen door de Nederlandse regering in Londen.

Na een oproep van Radio Oranje op 17 september 1944, met codebericht: "De kinderen van Versteeg moeten onder de wol", legden 30.000 personeelsleden van de NS het werk neer. De staking viel samen met het begin van Operatie Market Garden. Via het Nationaal Steun Fonds heeft de Nederlandse regering in Londen een belangrijk deel van deze staking kunnen financieren. In Noord-Nederland werd de financiering van de staking door de NS aanvankelijk georganiseerd via de Groep-De Groot totdat deze in januari 1945 vrijwel geheel werd opgerold.[1]

De Duitsers hadden gewaarschuwd dat een staking de voedselvoorziening in gevaar zou brengen. Ze maakten dat dreigement waar: terwijl Duitse militairen met in Nederland binnengereden Duitse treinen eigen transporten verzorgden, leed vooral het westen van Nederland onder de Hongerwinter. Aangezien het zuiden van Nederland, met zijn kolenmijnen, reeds was bevrijd, stellen anderen echter dat er ook zonder een Spoorwegstaking problemen bij de voedselvoorziening en -bereiding zouden optreden, ware het op mindere grootte.[2]

Veel van het Nederlandse spoorwegmaterieel werd door de Duitsers afgevoerd naar het oosten. Het meeste materieel dat in de Russische bezettingszone stond ten tijde van de Duitse capitulatie zou nooit meer in Nederland terugkeren, waardoor de NS na de oorlog met grote tekorten kampte.

Het staat echter ook vast dat de staking de Duitse oorlogsmachine heeft gehinderd en een stimulans betekende voor het Nederlandse verzet. Door de staking stond het Nederlandse spoorwegpersoneel niet langer meer bloot aan luchtaanvallen door geallieerde vliegtuigen.

• 
  Herdenkingsmonument in Den Dolder
• 
  Plaquette op station Deventer ter herinnering aan daar omgekomen spoorwegmensen

• A.J.C. Rüter: Rijden en staken: de Nederlandse Spoorwegen in oorlogstijd. M. Nijhoff, Den Haag, 1960.

• NPS-serie de Oorlog - Spoorwegstaking

Zie de categorie Dutch Railway strike 1944 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.