Hollandse Signaalapparaten

Hollandse Signaalapparaten (in de wandelgang Holland Signaal of kortweg Signaal) was een bedrijf in Hengelo dat militaire elektronische toepassingen, zoals radarapparatuur, maakte. Tegenwoordig is het als Thales Nederland onderdeel van de Thales Groep.

Het bedrijf werd in 1922 opgericht onder de naam: NV Hazemeijers fabriek van Signaalapparaten. Deze oprichting is voortgekomen uit de wens van de Koninklijke Marine om Hr. Ms. Sumatra (1926) en Hr. Ms. Java van vuurleiding te voorzien. Het beste systeem hiervoor was een Duits systeem, dat echter vanwege het Verdrag van Versailles niet meer geproduceerd mocht worden, aangezien Duitsland geen defensie-industrie meer mocht bezitten. Dit werd omzeild doordat de fabrikant, Siemens & Halske, in Den Haag een schaduwfirma oprichtte, de Internationale Patenthandel (IPATH) geheten. Via de constructie van de Koninklijke Marine, de IPATH en de firma Hazemeijer werd dit omzeild en kwam de voorloper van Signaal tot stand.

De Duitsers zorgden er wel voor wel dat ze de volledige zeggenschap kregen. Niet alleen was de directie volledig Duits, ook het vakpersoneel bestond vrijwel uitsluitend uit Duitsers. In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog trachtte de marine dat te veranderen door een assistent-directeur te benoemen, Ltz. Jules Schagen van Leeuwen, die in 1936 in dienst kwam en in 1939 zelfs directeur van Hazemeijer werd. Hij stelde een aantal tekeningen en documenten veilig voordat hij naar Engeland vluchtte. In Engeland kreeg hij contact met Max Staal, een eveneens gevluchte ingenieur die bij het Physisch Laboratorium in Den Haag werkte aan elektrische luistertoestellen ('radar'). Er waren op dat moment in Nederland vier radarinstallaties, waarvan er twee naar Engeland werden verscheept. Hr. Ms. Isaac Sweers (1941) had de eer om door Max Staal als niet-Engels schip met een radarinstallatie te worden uitgerust. Dit schip werd door de Duitsers getorpedeerd.

De nazi's kregen de fabriek Hazemeijer Signaal vrijwel ongeschonden in handen en de fabriek werkte door en breidde uit van 886 naar 1298 personeelsleden in 1944. In maart 1944 werd de fabriek getroffen door een geallieerd bombardement, terwijl de bezetter bezig was de fabriek leeg te halen en de inventaris naar Werdau en Sassenheim te verhuizen. Toen Schagen van Leeuwen in 1945 terugkwam trof hij een leeggeroofde fabriek zonder personeel aan: dat was naar Duitsland gevlucht of gevangengenomen.