Hedeby

Hedeby (Oudnoords Heiðabýr, afgeleid van heiðr = heide, and býr = tuin, veld, oftewel "heideveld") was een belangrijke middeleeuwse nederzetting in Denemarken (8e-11e eeuw). De plaats lag net ten zuiden van het hedendaagse Jutland. Tegenwoordig behoort Hedeby tot Duitsland, het gebied maakt deel uit van de gemeente Busdorf bij de stad Schleswig in het district Schleswig-Flensburg.

Archeologisch grenslandschap Danevirke en Hedeby
Werelderfgoed cultuur
Plek van de voormalige nederzetting Hedeby
Land	Duitsland
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	i, iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	1553
Inschrijving	2018 (42e sessie)
UNESCO-werelderfgoedlijst

Kaart van Denemarken in de vroege middeleeuwen met Hedeby

Hedeby ontstond aan een strategisch gunstig gelegen uitloper van de Schlei, een inham in de moerassen aan de Oostzee. Vanaf deze plaats konden goederen en soms schepen het makkelijkst van de Oostzee naar de Noordzee getransporteerd worden: het land is hier, tussen Schlei en Husum op zijn smalst.

Hedeby wordt voor het eerst vermeld in de Frankische kroniek (804) van Einhard, een geleerde die in dienst was van Karel de Grote. Het zou rond 770 gesticht zijn. In 808 verwoestte de Deense koning Gudfred de Slavische nederzetting Reric, gelegen bij Wismar, en volgens de Frankische kroniek nam hij de handelaren mee naar Hedeby om ze daar, dichter bij zijn land te hervestigen. Deze actie was bedoeld om zijn concurrent, Karel de Grote, een slag toe te brengen. Het gevolg was dat Hedeby groeide en zich ontwikkelde. Dezelfde Frankische bron vermeldt dat Gudfred de Danevirke naar Hedeby toe versterkte, een aarden verdedigingswal die de grens tussen Jutland en het Karolingische rijk moest beschermen. Deze wal is nog duidelijk herkenbaar in het landschap. Zij maakt deel uit van een systeem van stadswallen om Hedeby heen. Er zijn ook enkele runenstenen gevonden.

In de periode dat de Vikingen op het hoogtepunt van hun macht stonden was Hedeby de grootste stad in het toenmalige Denemarken. Na verwoestingen door de Noorse koning Harald Hardrada (1050) en een Westslavisch leger in 1066 werd Hedeby verlaten.

Op de plaats van het oude Hedeby ligt nu een openluchtmuseum, het Vikingemuseum Hedeby ofwel Wikinger Museum Haithabu. Er staan enkele gereconstrueerde gebouwen.

Hedeby ligt tegenwoordig in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein. Sinds 2018 is het samen met de Danevirke Unesco-werelderfgoed.