Europese rivierkreeft

De Europese rivierkreeft houdt van voedselrijke wateren die snel opwarmen door de zon.

Sinds de introductie van diverse Amerikaanse rivierkreeftsoorten is deze soort snel afgenomen. De reden is dat de Amerikaanse soorten drager zijn van een parasiet, een oömyceet genaamd Aphanomyces astaci. De parasiet veroorzaakt een schimmelinfectie genaamd kreeftenpest waartegen de invasieve Amerikaanse soort zelf immuun is, maar die een populatie Europese rivierkreeften binnen enkele weken kan uitroeien.

Thans komt dit dier in Nederland alleen voor in door sprengen gevoede vijvers in de Veluwezoom, waar het werd uitgezet omdat de adel dit dier graag at.

Tot enkele jaren geleden waren er nog twee populaties in Nederland: één in de Schaatsvijver op de vijverberg op landgoed Warnsborn bij Arnhem (bruine dieren) en één in de vijvers rond kasteel Roozendaal en de Roozendaalse beek die deze vijvers voedt (blauwachtige dieren). Na het uitbreken van de kreeftenpest in de Roozendaalse beek was alleen de populatie in de Schaatsvijver over. De bruine en blauwe kleuringen hangen overigens samen met de zuurgraad van het water.

Niewold (2003) heeft aangegeven dat de soort waarschijnlijk het beste uitgezet zou kunnen worden in de meest oostelijke vijver bij landgoed Duno (bij Kasteel Doorwerth), de vijvers in de Seelbeek bij Heveadorp, de Rozendaalse beek (waar de kreeftenpest inmiddels is uitgewoed), de Molenvijvers in het Openluchtmuseum bij Arnhem, de Gielenbeek bij Oosterbeek en de vijvers achter Hotel Warnsborn.

In 2012 is een reddingsplan gestart om de Europese rivierkreeft voor Nederland te behouden. Dit bestaat uit een kweekprogramma, onderzoek van geschikte locaties en uitzetten van jonge kreeftjes in minimaal 10 vijvers binnen het verspreidingsgebied. Het einddoel is herintroductie in minimaal 2 beeksystemen.[2]

Waarnemingen elders in het land betreffen uitheemse soorten rivierkreeften.

In Vlaanderen is de Europese rivierkreeft voor het laatst waargenomen in 1945 te Lanaken. In Wallonië is de soort nog aanwezig in enkele tientallen stilstaande waterlichamen en een zestal stromen (Boets et al. 2012). Op borden langs de Ourthe afficheert de Waalse overheid de aanwezigheid van de edelkreeft onder de naam 'écrevisse à pieds rouges', evenwel de kreeft die het meest in de Ourthe wordt aangetroffen is de invasieve Californische rivierkreeft (Pacifastacus leniusculus). Sinds 2011 wordt er onderzoek gedaan naar de kweek van de edelkreeft voor eventuele heruitzetting in de natuur in Aqua-ERF van de Odisee hogeschool.

Astacus astacus wordt doorgaans in drie ondersoorten onderverdeeld:[3]

• Astacus astacus ssp. astacus[4]
• Astacus astacus ssp. balcanicus (Karaman, 1929)[5]
• Astacus astacus ssp. colchicus Kessler, 1876[6]

De ondersoort die in België en Nederland voorkomt is ssp. astacus.

De grootste verspreiding heeft de nominaatvorm, van het noorden van de Balkan over heel West-Europa, tot in het zuiden van Scandinavië. Omdat de soort van nature ontbreekt op de Britse eilanden, wordt verondersteld dat deze ondersoort gedurende het laatste glaciaal niet voorkwam in de ijsvrije zone tussen het landijs en de Alpen maar alleen nog in het noorden van de Balkan en in Griekenland. Van daaruit zou die zich, na het terugtrekken van het ijs, via de Donau naar het noordwesten hebben verspreid. De verspreiding van de ondersoort A. a. balcanicus is beperkt tot het westen van de Balkan, Macedonië en Griekenland, met name het stroomgebied van de Vardar en het Meer van Ohrid. A. a. colchicus komt voor in de bovenloop van de Rioni in de Kaukasus, oostelijk van de Zwarte Zee.[7]

• Koese B. (2008) De Europese rivierkreeft Astacus astacus Uit: De soorten van het leefgebiedenbeleid p. 152-154
• F.J.J. Niewold. 2003. Kansen voor de Europese rivierkreeft Astacus astacus in Nederland
• Ottburg, F.G.W.A. en I. Roessink, 2012. Europese rivierkreeften in Nederland; vaststellen, veiligstellen, versterken en veilige leefgebieden. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 2341. 42 blz.; 21 fig.; 4 tab.; 43 ref.
• Waarneming.nl
• Boets et al. 2012. Distribution of crayfish (Decapoda, Astacoidea) in Flanders (Belgium): an update. Belgian Journal of Zoology 142: 86-92.