Diligentia

Oorspronkelijk heette Diligentia het 'Gezelschap ter beoefening der proef-ondervindelijke wijsbegeerte'. Dit gezelschap werd opgericht op 17 september 1793 door Mr. Pieter van Buren, secretaris van hunne Edele Groot Mogendheden, Mr. Frederik George Alsche, advocaat voor de hoven van Justitie, Med. Dr. Anthony Laurillard dit Fallot en Med. Dr. Jacob Covijn ter Bruggen.[1] Het gezelschap kiest in 1804 de naam Diligentiâ, met een circonflexe op de a,[2] met als officiële naam de Maatschappij voor Natuur- en Letterkunde. In 1859 wordt dat veranderd in Maatschappij voor Natuurkunde. In 1953 werd het predicaat Koninklijk verleend.

De bijeenkomsten vinden in het begin plaats bij de voorzitter thuis, waar maximaal 20 leden worden toegelaten. Zodra er meer leden toegelaten worden, vergadert men in de Nieuwe Doelen (nu Haags Historisch Museum). Vanwege de hoge huur koopt men in 1804 een eigen onderkomen. Dit wordt het Lange Voorhout 5, een patriciërswoning uit circa 1645, met erachter een pand uit 1561, afkomstig uit de boedel van mevrouw De Perponcher Sedlnitsky en voor een prijs van 8.500 gulden; het bijbehorend koetshuis ligt aan de Hoge Nieuwstraat. In 1805 zijn het zestiende-eeuwse pand en de daarachter gelegen bijgebouwen (aan de Hoge Nieuwstraat) afgebroken. Op deze plek verrees vervolgens een grote zaal, waar pianisten als Vladimir Horowitz en Anton Rubinstein recitals gaven en later cabaretiers waaronder Wim Kan en Paul van Vliet optraden. Het pand krijgt de naam van het genootschap, Diligentia. Het gebouw heeft de status van rijksmonument.[3]

De eerste spreekbeurt wordt gehouden door een van de vier oprichters van de maatschappij: F.G. Alsche. De eerste twee jaren houden de leden zelf spreekbeurten voor elkaar, daarna worden ook buitenstaanders uitgenodigd. In 1872 wordt besloten verslagen van de voordrachten te bewaren, deels worden zij gepubliceerd in het ‘Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage’ en deels gebundeld uitgegeven.

In 1821 wordt het genootschap ‘Concert in Diligentia’ opgericht, hoewel al eerder concerten worden gegeven. De concerten zijn zo succesvol dat een verbouwing in 1823 noodzakelijk is. In 1853 komt vervolgens de Grote Zaal tot stand.

Tegenwoordig wordt het theater met name gebruikt voor het tonen van cabaretvoorstellingen. Theo Maassen, Youp van't Hek en Guido Weijers zijn allemaal bespelers van het theater.

Alle regerende vorsten sinds koning Willem I zijn beschermheer/vrouwe van Diligentia:

• 1859: Koning Willem III
• 1913: Koningin Emma
• 1936: Koningin Wilhelmina
• 1949: Koningin Juliana
• 1980: Koningin Beatrix

Veel leden van het Koningshuis zijn erelid geweest. Koning Willem II en de toenmalige Prins van Oranje, de latere Willem III, woonden de feestelijkheden bij ter ere van het 50-jarig bestaan. Koningin Beatrix was aanwezig bij de viering van het 200-jarig bestaan in 1993. Na zijn troonsbestijging heeft Koning Willem-Alexander de functie van beschermheer niet overgenomen van zijn moeder. Het is onduidelijk of hij dit in de toekomst alsnog zal doen, want de koning heeft ook aan aantal andere mecenaten (nog) niet overgenomen. Aangezien Prinses Beatrix geen initiatief heeft ondernomen om haar mecenaat op te geven, mag worden verondersteld dat zij nog steeds de beschermvrouwe van Diligentia is.

• Diligentia