Brits-Guiana

Brits-Guiana was de naam van een Britse kolonie op de noordkust van Zuid-Amerika. Deze werd in 1966 onafhankelijk als Guyana en vormt vanaf 1970 de Coöperatieve Republiek Guyana.

British-Guiana
←  ←  ←  1814 – 1966  →
(Details)
Kaart
Algemene gegevens
Hoofdstad	Georgetown
Oppervlakte	214.970 km²
Talen	Engels (officieel), Guyaans Creools, Akawaio, Wai-Wai, Arawak, Macushi
Religie(s)	Overwegend Christendom
Volkslied	God Save the Queen
Munteenheid	Guyaanse dollar
Regering
Regeringsvorm	Kroonkolonie van het Verenigd Koninkrijk
Dynastie	Hannover (1814-1901) Saksen-Coburg en Gotha (1901-1920) Windsor (1920-1966)
Staatshoofd	Koning van het Verenigd Koninkrijk
Geschiedenis
- Engelse verovering	1796
- Anglo-Nederlands verdrag	1814
- Essequibo-Demerara en Berbice verenigd	1831
- Kroonkolonie	1928
- Onafhankelijkheid	1966

Het gebied werd vanaf eind 16e eeuw verkend door Nederlanders. Aan de rivieren Pomeroon, Essequibo en Berbice werden kleine handelsposten gevestigd. Hier vond voornamelijk ruilhandel plaats met de indianen en men begon op kleine schaal met plantagebouw. De zo ontstane koloniën Essequebo en Berbice lagen in het octrooigebied van de West-Indische Compagnie (WIC). De WIC gaf de stichter van de kolonie Berbice, Abraham van Peere, toestemming om deze kolonie te besturen. Essequebo werd rechtstreeks bestuurd door de WIC Kamer Zeeland.

Nadat de Noord-Amerikaanse kolonie Nieuw-Nederland na de Tweede Nederlands-Engelse Oorlog met de Engelsen werd geruild voor de naburige kolonie Suriname, ontstond er een uitgestrekte strook Nederlandse koloniën in de Guyana-regio, genaamd Nederlands-Guiana.

Berbice en Essequebo bleven, vergeleken met Suriname, kleine plantage-koloniën. Geteisterd door kaapvaarders, slaventekorten en beperkende WIC-regels konden deze koloniën niet uit de schaduw van zusterkolonie Suriname stappen. De rivier Demerary, vallende onder de kolonie Essequebo, werd in 1745 opengesteld voor exploitatie. In de tweede helft van de 18e eeuw kwamen de koloniën Essequebo, Demerary en Berbice tot bloei. Na de opheffing van de WIC in 1791 en de Sociëteit van Berbice in 1795 groeide de productie naar een recordhoogte.

Na de Bataafse omwenteling werd in 1796 Nederlands-Guiana door de Britten bezet. In het Verdrag van Londen (1814) werd Suriname aan Nederland teruggegeven, maar Essequibo, Demerara en Berbice bleven Brits. De Nederlandse planters in het gebied behielden hun oude rechten, en kregen toestemming om op alle Engelse en Nederlandse havens te varen. De meesten bleven onder deze gunstige voorwaarden wonen in de nieuwbakken Engelse kolonie. De kolonie Brits-Guiana ontstond in 1831 door de samenvoeging van de drie gebieden (Essequibo, Demerara en Berbice).

In 1834 schafte het Verenigd Koninkrijk de slavernij in zijn koloniën af, waarvoor de slavenhouders werden schadeloosgesteld. Om te voorzien in arbeidskrachten voor de plantages werden contractarbeiders geworven in Brits-Indië. Guyana heeft sindsdien een gemengde bevolking van voormalige slaven uit Afrika, hindoestanen uit India en autochtone indianen.

In opdracht van the Royal Geographical Society maakte de Duitse ontdekkingsreiziger Robert Schomburgk van 1835 tot 1839 een botanische en geografische onderzoeksreis naar Brits Guiana. In 1840 verscheen van zijn hand het werk A Description of British Guiana, graphical and statistical exhibiting its resources and capabilities, together with the present and future condition and prospects of the colony. In de jaren daarna heeft hij de kolonie verder in kaart gebracht, waarbij de Schomburgk-lijn de grens met Venezuela markeerde. In de Britse visie dan, want Venezuela gaf steeds luidruchtiger te kennen, dat het aanspraak maakte op het gebied tussen de monding van de Orinoco en de Essequibo.

Het Verenigd Koninkrijk negeerde de Venezolaanse aanspraken, en verklaarde in 1886 de Schomburgk-lijn officieel tot grens. Maar in 1895 ging Washington zich met de kwestie bemoeien. President Cleveland dreigde met militaire actie en dwong Londen om arbitrage te aanvaarden. Een arbitraal vijftal onder leiding van de Russische volkenrechtsdeskundige Fjodor de Martens stelde de Britten grotendeels in het gelijk.[1]

Guyana werd op 26 mei 1966 onafhankelijk.