Bosbeheer en biodiversiteit
Biodiversiteit is een belangrijk doel in het bosbeheer. Biologische diversiteit, kortweg biodiversiteit, betekent letterlijk variatie aan levensvormen. In de praktijk wordt het meestal gebruikt voor de variatie in soorten; de soortenrijkdom. Een gebied heeft een grote biodiversiteit als er veel soorten planten en dieren voorkomen en de aantallen individuen (dichtheden) van de soort voldoende hoog zijn voor een duurzaam voortbestaan en instandhouding van soorten en ecosystemen.
Sinds de jaren tachtig staat biodiversiteit wereldwijd in de publieke belangstelling. Dit komt vooral voort uit het besef dat onder invloed van menselijk handelen veel soorten planten en dieren met uitsterven worden bedreigd of reeds zijn uitgestorven.
Situatie in Nederland
Er zijn zo’n 34.000 plant- en diersoorten in Nederland, waarvan een aanzienlijk deel in meer of mindere mate afhankelijk is van bos. Al deze soorten stellen verschillende eisen aan hun leefomgeving. De ene soort houdt van nat, voedselrijk en licht. De andere soort voelt zich beter thuis in een droge, voedselarme, schaduwrijke omgeving. Wat goed is voor de ene soort kan dus slecht zijn voor de andere soort. Elke verandering in het bos heeft dus tegelijkertijd positieve gevolgen voor sommige plant- en diersoorten en negatieve gevolgen voor andere. Hiermee moet men rekening houden bij de wijze van bosbeheer door bepaalde soorten te bevorderen of ze juist binnen de perken te houden.
Factoren van invloed op de biodiversiteit
Lange tijd is gedacht dat niets-doen-beheer leidt tot de grootste biodiversiteit. Het bos moest dus met rust gelaten worden. In de afgelopen jaren is door onderzoek en ervaring duidelijk geworden dat die strategie lang niet altijd tot een grotere biodiversiteit leidt. Verstoringen (dynamiek) blijken van groot belang te zijn voor variatie in de biodiversiteit. Of deze verstoringen veroorzaakt worden door de mens of door natuurlijke oorzaken, zoals brand, storm, overstromingen en dergelijke is hierbij in principe niet van doorslaggevende betekenis. Een andere belangrijke factor is de heterogeniteit, de afwisseling, in een gebied. Als een gebied veel variatie kent in bijvoorbeeld bodem, waterhuishouding, reliëf, en expositie, zullen veel soorten er een geschikte leefomgeving vinden. Soorten zoals plantenetende (herbivore) dieren hebben baat bij variatie in soorten, en dus een afwisselende vegetatie. De relaties tussen de soorten kunnen zeer complex zijn. Om de verspreiding en interacties van de verschillende soorten te bevorderen is in Nederland de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) bedacht, een netwerk van onderling verbonden natuurgebieden.
Bosbeheer gericht op biodiversiteit
Om de biodiversiteit in het bos te vergroten moet het bosbeheer gericht zijn op het in standhouden of creëren van variatie: nat/droog, licht/donker, voedselrijk/voedselarm, structuurrijk/structuurarm, enzovoort. Natuurlijke processen kunnen hieraan bijdragen, maar veel van deze processen zijn ‘stilgelegd’. Bosbranden worden zo snel mogelijk geblust, rivieren kunnen niet ongebreideld overstromen, de grondwaterstand wordt gemanipuleerd. Bovendien zijn er veel nivellerende invloeden vanuit de omgeving, zoals vermesting, verdroging en verzuring. Om de gewenste heterogeniteit van het bos in stand te houden of te vergroten, zijn dus in veel gebieden corrigerende maatregelen noodzakelijk. Ingrepen zijn bijvoorbeeld kappen, branden, strooiselwinning, begrazen, ontwateren, plaggen, zaaien en planten. Hiermee wordt variatie gecreëerd, zoals open plekken, geleidelijke bosranden, dood hout, gelaagdheid, samenstelling van de strooisellaag en verschillende bostypen. Verder dienen soortenrijke landschapselementen in stand te worden gehouden als lanen, hakhout en oppervlaktewater. Niet elke ingreep zorgt automatisch voor de gewenste vergroting van de heterogeniteit. Het is daarom belangrijk om op iedere plek andere maatregelen te nemen, op een andere tijdstip en op een andere schaal, maar wel vanuit een duidelijke en continue beheersvisie. Deze aanpak van het bosbeheer zal op langere termijn een duidelijke bijdrage leveren aan het in standhouden of vergroten van de biodiversiteit.
bron:
|