Berg (Valkenburg aan de Geul)

Sleutel van Sint-Servaas, symbool van de macht van het St-Servaaskapittel in Berg

Van de middeleeuwen tot 1794 was Berg een van de Elf banken van Sint-Servaas onder de jurisdictie van het Sint-Servaaskapittel.

In de Franse tijd werd de gemeente Berg samengevoegd met de gemeente Terblijt tot Berg en Terblijt. Tot dat moment was Terblijt een vrije rijksheerlijkheid aan de zuidelijke kant van het dorp Berg. De naam van het veel kleinere dorp Terblijt werd toegevoegd aan de gemeentenaam om verwarring met andere (naburige) plaatsen genaamd Berg te voorkomen.

De gemeente Berg en Terblijt ging bij de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1982 samen met de gemeente Valkenburg-Houthem. In 1981, kort voordat Berg en Terblijt opging in de nieuwe gemeente Valkenburg aan de Geul, verscheen er een 500 pagina's tellend naslagwerk over de opgeheven gemeente.

Berg is gelegen op de rand van het Plateau van Margraten op een hoogte van ongeveer 120 meter. Aan de noordelijke zijde liggen steile hellingen naar het Geuldal. Hier vindt men het natuurgebied Bergse Heide, met de voormalige Meertensgroeve en Langen Akker. Ten zuidoosten van de kern ligt de voormalige Groeve Blom in het droogdal Koelbosgrub. Nabij de buurtschap Geulhem vindt men de Curfsgroeve.

De oude rijksweg, de N590, tussen Valkenburg en Maastricht vormt de zuidelijke rand van het dorp, en aan deze weg is in de loop der tijd veel lintbebouwing ontstaan. Het dorp is ten noorden van die lintbebouwing blijven groeien, en daardoor is het dorp van oost naar west vrij lang en smal gevormd.

• Midden in het dorp, langs de Rijksweg, staat de geheel uit Limburgse mergel opgetrokken Sint-Monulphus en Gondulphuskerk, een ontwerp van de architect Frits Peutz. Ook de nabijgelegen kapelanie en pastorie zijn door Peutz ontworpen.
• Woonhuizen:
  • Grote Straat 74, voormalige pastorie van mergelsteen, uit de 2e helft van de 18e eeuw.
  • Op de Bies 25A, mergelstenen woonhuis uit de 18e eeuw.
• Boerderijen:
  • Grote Straat 64, mergelstenen hoeve van 1674, poortvleugel uit 1751 en verbouwd in 1893.
  • Grote Straat 71, mergelstenen hoeve uit de 18e eeuw
  • Grote Straat 73, mergelstenen hoeve uit de 18e eeuw
  • Op de Bies 8, hoeve uit eerste kwart van de 19e eeuw
  • Schone Poel 8, hoeve uit eerste helft van de 18e eeuw
• De Geulhemermolen, watermolen op de Geul te Geulhem

Zie ook

• Lijst van rijksmonumenten in Berg (Valkenburg aan de Geul)
• Geulhem, Vilt, Terblijt

• 
  Monulphus en Gondulphuskerk
• 
  Monumentale boerderij
• 
  Zwingelput
• 
  Kapel aan de Rijksweg

Bekende afdalingen zijn die van de Geulhemmerweg, met een hellingspercentage van gemiddeld 7,5% en de Barakkenberg (Vogelzangweg) met een hellingspercentage van gemiddeld 11% (maximaal 14%).

• Gerhard Casimir Ubaghs (1800-1875), theoloog
• Lei Molin (1927-1990), kunstschilder

Valkenburg, Houthem, Bemelen, Sibbe

Zie de categorie Berg, Limburg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Valkenburg aan de Geul
Dorpen: Berg · Broekhem · Houthem · Oud-Valkenburg · Schin op Geul · Sibbe · Valkenburg · Vilt Gehuchten: Emmaberg · Engwegen · Geulhem · Heek · Heerstraat · IJzeren · Keutenberg · Neerhem · Plenkert · Schoonbron · Sint Gerlach · Strabeek · Strucht · Terblijt · Vroenhof · Walem Limburg: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten