Belastingdienst (Nederland)
De Belastingdienst is in Nederland belast met het heffen en innen van belastingen. De dienst maakt onderdeel uit van het Ministerie van Financiën. Met de Belastingdienst wordt in Nederland dus kortweg de rijksbelastingdienst bedoeld. De Nederlandse Belastingdienst is als organisatie opgericht in 1805.[1]
Belastingdienst
| ||
 | ||
 | ||
| Opgericht | 1805 | |
| Jurisdictie | Nederland | |
| Valt onder | Ministerie van Financiën | |
| Website | www.belastingdienst.nl | |
Onder de Belastingdienst vallen ook de Douane − die belast is met het toezicht op de in-, uit- en doorvoer van goederen door Nederland −, Toeslagen − dat belast is met het uitkeren van inkomensafhankelijke toeslagen − en de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD). De Belastingdienst valt zelf onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van Financiën en de staatssecretaris van Financiën.
Naast de rijksbelastingdienst bestaan er nog vele andere belastingdiensten, zoals de gemeentelijke belastingdiensten die zich bezighouden met het heffen en innen van lokale belastingen.
Rol in de maatschappij
De Belastingdienst is verantwoordelijk voor het inzamelen van de inkomsten van de overheid. Uit deze inkomsten worden algemene voorzieningen betaald, zoals wegen, scholen en bepaalde uitkeringen (bijstand, toeslagen, kinderbijslag). Verder worden veel subsidies van bijvoorbeeld theatergezelschappen en sportverenigingen uit de algemene middelen betaald.
Organisatie
De Belastingdienst maakt onderdeel uit van het Ministerie van Financiën en bestaat uit negen organisatieonderdelen: Particulieren, Midden- en kleinbedrijf, Grote ondernemingen, Centrale Administratieve Processen, Klantinteractie & Services, Informatievoorziening, Douane, FIOD en Toeslagen.[2][3]
Aan het hoofd van de Belastingdienst staat de Directeur-Generaal (DG) en de plaatsvervangend DG (pDG). De onderliggende diensten uit het primaire proces worden rechtstreeks door de DG aangestuurd. De niet primaire processen worden grotendeels door de pDG aangestuurd.
Uitvoerende diensten
- Bij Belastingdienst zijn drie organisatieonderdelen die als taak het innen van belastingen hebben, namelijk Particulieren, Midden- en kleinbedrijf en Grote ondernemingen. Van 2012 tot 21 september 2017 maakten deze onderdelen deel uit van Belastingen. Hiervoor bestonden er 14 belastingregio's. Sinds 21 september 2017 is de structuur aangepast waardoor de onderdelen van voorheen direct onder de DG vallen.
- Nederland was tot 2012 opgedeeld in 9 douaneregio's en daarnaast is er een landelijk kantoor. Sinds 2012 wordt de Douane centraal aangestuurd. De Belastingdienst Caribisch Nederland (B/CN) is eveneens belast met de uitvoering van douanetaken.
- De FIOD (Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst) is ook onderdeel van de Belastingdienst en is belast met het opsporen van belastingfraude. De FIOD krijgt vanuit de organisatie zaken door, die verdacht zijn en te gecompliceerd om met een boete af te handelen.
- Toeslagen verzorgt de uitkering van inkomensafhankelijke uitkeringen. Dit zijn de zorgtoeslag, de huurtoeslag, de kinderopvangtoeslag en het kindgebonden budget. Met het Toeslagen Verstrekkingen Systeem (TVS) worden alle toeslagen met één systeem verwerkt.
- De Centrale Administrative Processen (CAP) is het zenuwcentrum voor de informatieverwerking van de Belastingdienst en is gevestigd in Apeldoorn. Vanuit CAP vinden onder andere de verwerkingen van inkomende en uitgaande betalingen plaats. CAP verzorgt ook het massaal versturen van aangiftebiljetten en aanslagen.
- Klantinteractie & Services (KI&S) is de klantenservice van de Belastingdienst. Dit onderdeel is verantwoordelijk voor de informatievoorziening en interacties met burgers en bedrijven. KI&S communiceert via onder andere het algemene callcenter de Belastingtelefoon, de website en social media. KI&S is voor de Belastingdienst een eerste aanspreekpunt voor burgers en bedrijven. De BelastingTelefoon verstrekt de meeste standaardinformatie en verwerkt bestellingen van formulieren en brochures. De website van de Belastingdienst vermeldt veel algemene informatie en ook via Twitter en Facebook wordt standaardinformatie gegeven.
- Het onderdeel Informatievoorziening (IV-organisatie) is verantwoordelijk voor de informatievoorziening van de Belastingdienst.
Facilitaire diensten
- Centrum voor infrastructuur en exploitatie (B/CIE) en Centrum voor applicatieontwikkeling en onderhoud (B/CAO) in Apeldoorn zijn de spil in het web van de automatisering van de Belastingdienst.
- Centrum voor Kennis en Communicatie (B/CKC) verzorgt niet alleen de interne en externe publicaties van de Belastingdienst, maar ook de interne opleidingen voor het personeel. Verder is B/CKC verantwoordelijk voor een goede communicatie met de belastingplichtigen en dus verantwoordelijk voor de bekende spotjes van de Belastingdienst met de slogan "Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker".
- Centrum voor Facilitaire Dienstverlening (B/CFD) is het facilitair bedrijf van de Belastingdienst en verzorgt naast de huisvesting, het briefpapier en de pennen ook het archief van de Belastingdienst.
- Data & Analytics zorgt ervoor dat grote hoeveelheden gegevens die de organisatie bezit worden geordend en geanalyseerd. Deze informatie gebruikt de Belastingdienst voor zijn toezichthoudende taak.
Personeel
Bij de Belastingdienst en het Ministerie van Financiën werken iets minder dan dertigduizend personen (eind 2018: 27.897, eind 2017: 29.321)[4][5], van wie de meesten bij Particulieren, Midden- en kleinbedrijf en Grote ondernemingen. Bij de Douane werken ongeveer 1.200 mensen en bij B/CA werken ruim drieduizend mensen. Ter vergelijking: bij de gehele Nederlandse Rijksoverheid ruim honderdtienduizend personen (eind 2017: 110.649).
In het jaarplan 2019 is verdeling van het personeel aangegeven. De verdeling van 29.650 fte is als volgt:
| Onderdeel van de Belastingdienst | Aantal fte |
|---|---|
| Grote Ondernemingen | 2.350 |
| Midden- en kleinbedrijf | 6.750 |
| Particulieren | 2.350 |
| Centrale Administratieve Processen | 3.200 |
| Toeslagen | 900 |
| Klantinteractie & Services | 1.150 |
| Douane | 5.500 |
| FIOD | 1.400 |
| Overige interne processen, inclusief ICT-organisatie | 6.000 |
| Totaal | 29.650 |
Medezeggenschap
De ondernemingsraad van de Belastingdienst bestaat uit de Concern Ondernemingsraad (COR), per organisatieonderdeel medezeggenschapsraden en onderdeelcommissies. De meeste leden stellen zich via hun vakbond kandidaat. De vakbonden zijn: NCF, FNV Overheid, CNV Publieke Zaak en CMHF.
Reorganisatie (2020)
Op 11 januari 2020 maakte minister van Financiën Wopke Hoekstra bekend dat er een grote reorganisatie bij de Belastingdienst zou plaatsvinden. De afdelingen Douane en Toeslagen zullen volgens het plan van de minister worden afgesplitst van de Belastingdienst zelf en de drie afzonderlijke diensten kregen elk een eigen directeur-generaal toegewezen.[6]
Takenpakket
- Heffing, controle en inning van rijksbelastingen, en als logisch sluitstuk de opsporing van fiscale fraude.
- De Douane houdt toezicht op de invoer, doorvoer en uitvoer van goederen, en als logisch sluitstuk de opsporing van douanefraude.
- De Belastingdienst is verantwoordelijk voor de heffing en inning van de premies volksverzekering (sinds 2006).
- De Belastingdienst verricht ook overige taken voor derden, zoals de ruil- en herverkavelingsrente en de dwanginvordering voor een aantal instanties. Naast de douane- en accijnswetgeving voert de Douane voor andere departementen wetgeving uit op de terreinen economie, gezondheid, milieu en veiligheid. De FIOD (voorheen FIOD-ECD) voert voor derden handhavingstaken uit met betrekking tot economische ordening, financiële integriteit en goederenbewegingen.
- Toeslagen zorgt voor de uitvoering van inkomensafhankelijke regelingen: de huurtoeslag, de kinderopvangtoeslag, het kindgebonden budget en de zorgtoeslag.
Rechtsgrond
De Belastingdienst vindt zijn bestaansrecht in de Algemene wet inzake rijksbelastingen (Awr) en in de Belastingwet BES. In deze wetten zijn bovenstaande taken uitgewerkt en is de organisatie van de Belastingdienst vastgelegd. Daarnaast kent de Awr (samen met de Algemene wet bestuursrecht - Awb) bepalingen met betrekking tot de rechtsbescherming van burgers met betrekking tot bezwaar en beroep. In de Awr staan ook algemeen geldende regels en strafbepalingen.
De heffingen van belastingen staan in aparte wetten uitgewerkt. Zo is in de Wet inkomstenbelasting 2001 (Wet IB 2001) en Wet inkomstenbelasting BES uitgewerkt wie er voor de inkomstenbelasting belastingplichtig is en waarover de belasting geheven wordt. Ook staan in de wet de uitzonderingen (aftrekposten) uitgewerkt en het handhavingsbeleid (boetes en de hoogte daarvan).
De rechtsgrond voor de verschillende toeslagen is te vinden in de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir). De Awir is vergelijkbaar met de Awr. In de Wet op de zorgtoeslag, Wet op de huurtoeslag, Wet op het kindgebonden budget en de Wet kinderopvang zijn de taken per toeslag nader uitgewerkt.
Incidenten
In februari 2008 werd duidelijk dat door een computerfout 730.000 aangiftes inkomstenbelasting deels onleesbaar waren geworden. Dit was reden voor kranten om massaal uit te pakken. Zo bleken er bij de invoering van de zorg- en huurtoeslag veel vertragingen te zijn ontstaan, zorgde een nieuw systeem van loonaangiftes − waarbij de Belastingdienst ook de premies volksverzekeringen ging innen in plaats van het UWV − voor grote problemen en werkten sommige belangrijke systemen na lange tijd nog steeds niet naar behoren. Het NRC heeft er eind 2007 een serie artikelen aan gewijd.[7]
In oktober 2016 stelde staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes de afdeling financiële besluitvorming van de Belastingdienst onder curatele. Ook in het bestuursmodel werd ingegrepen; zo werd de raad van bestuur afgeschaft en vervangen door een "commissie van wijzen". Aanleiding voor dit alles was de vertrekregeling, waarbij veel meer ambtenaren vertrokken dan waarop geanticipeerd was (circa 5.000). Ook vertrokken vooral hoogopgeleide werknemers, terwijl de regeling bedacht was voor lager opgeleide werknemers.[8]
Kinderopvangtoeslagaffaire
Gedurende 2019 moest staatssecretaris Snel zich verantwoorden voor het onterecht stopzetten van toeslagen voor de kinderopvang. Honderden ouders werden ten onrechte als fraudeur gezien en moesten de fiscus duizenden euro's terugbetalen. Veel gezinnen raakten hierdoor in de financiële problemen. Naar aanleiding van berichtgeving van Trouw en RTL Nieuws, die de affaire ontdekten, onderzocht een commissie onder leiding van oud-minister Donner de kwestie en concludeerde dat de fraudeaanpak was doorgeslagen en dat daarmee veel leed was aangericht.[9] Er kwam een compensatieregeling voor getroffen ouders. Nadien blijft de Belastingdienst bij de controle op toeslagen voor kinderopvang tegen de wet in handelen.[10] Hierop verminderde in de Tweede Kamer het politieke draagvlak voor staatssecretaris Menno Snel, wat ertoe leidde dat hij op 18 december 2019 opstapte.[11][12]
Eén-bankrekening-maatregel
Sinds 1 december 2013 geldt dat de belanghebbende voor de uitbetaling van alle toeslagen en alle teruggaven van inkomstenbelasting, premies volksverzekeringen en bijdrage Zorgverzekeringswet[13] dezelfde op eigen naam staande bankrekening moet kiezen (die keuze kan men uiteraard wel wijzigen), de één-bankrekening-maatregel of één-bankrekeningnummer-maatregel.[14][15][16] De invoering zorgt voor problemen.[17] Voor kinderopvangtoeslag kan een uitzondering worden gemaakt, die kan rechtstreeks naar de opvanginstelling gaan als de Belastingdienst daartoe een overeenkomst met die instelling gesloten heeft.
Betalen aan de Belastingdienst (geheel of gedeeltelijke terugbetaling van toeslagen en betaling van inkomstenbelasting, premies volksverzekeringen en bijdrage Zorgverzekeringswet) is mogelijk vanaf elk rekeningnummer, dat al dan niet op naam van de belanghebbende staat.
Varia
- De vaste slogan van de Belastingdienst is sinds 1993: "Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker". Met "makkelijker" wordt gedoeld op eenvoudigere en snellere procedures en een betere bereikbaarheid.
- De Belastingdienst onderzoekt zelf periodiek zijn eigen imago en dat van belastingen. Op de website van de Belastingdienst is de Fiscale Monitor te vinden.[18]
