Bamboe
Bamboe is de benaming voor een aantal plantensoorten in een geslachtengroep (tribus) van de grassen (Gramineae, Poaceae).[1] Dit tribus Bambuseae behoort tot het supertribus Bambusodae en de onderfamilie Bambusoideae. De naam bamboe is afkomstig uit het Maleis en in vrijwel alle westerse talen bekend (als bambu, bamboo enz.).
| Bamboe | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Bamboe | ||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Tribus | ||||||||||||||||
| Bambuseae Kunth ex Dumort. (1824) | ||||||||||||||||
Afbeeldingen Bamboe op  | ||||||||||||||||
Bamboe op  | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
De stengels zijn, zoals bij vrijwel alle grassen, van binnen hol en worden op geregelde afstanden onderbroken door knopen waar de bladeren aanhechten; ze bestaan uit dichte parallelle vezelbundels.
De stengel van bamboe kan in lengte variëren van enige centimeters tot meer dan dertig meter, en in diameter van enkele millimeters tot meer dan 25 centimeter. De grootste bamboesoort is de reuzenbamboe (Dendrocalamus giganteus) die tot 35 m hoog kan worden en tot 30 cm dikke stengels heeft. Bamboe wordt in uiteenlopende klimaten aangetroffen, van koude berggebieden tot hete, tropische streken. Hij verspreidt zich hoofdzakelijk via zijn wortels, die zich ondergronds ver kunnen verspreiden om hier en daar nieuwe halmen boven de grond te laten komen.
Bamboesoorten groeien vaak heel snel. De snelst groeiende zijn een aantal bamboesoorten, waarvan reeds groeisnelheden van bijna een meter per dag zijn waargenomen.[2] Dit is drie keer zo snel als de snelst groeiende boom. Bamboe uit het geslacht Fargesia is als tuinplant in opkomst omdat deze soorten in een pol groeien en geen lange uitlopers vormen zoals vele andere bamboesoorten.
Bloei
De meeste bamboesoorten bloeien zelden, maar sommige jaarlijks, waarbij elke afzonderlijke plant niet vaker dan eens per drie jaar bloeit. Ook zijn er soorten waarbij planten in beperkte clusters tegelijk bloeien.
Bekend zijn meerjarige soorten die slechts een maal of met zeer grote tussenpozen bloeien en dan in een aantal gevallen wereldwijd afsterven. Tussen twee bloeiperiodes van de soort kan zelfs meer dan 150 jaar zitten. Als zo'n soort bloeit, dan bloeit hij in een groot gebied, soms zelfs zo groot als een continent of groter. Het is onbekend hoe al die planten 'weten' dat ze tegelijk moeten bloeien. Na de bloei vindt massale achteruitgang en afsterving van de betreffende bamboesoort plaats.
Bamboe is de voornaamste voedselbron van de reuzenpanda, die het moeilijk kan krijgen bij de bloei van de belangrijke bamboesoort in zijn leefgebied.
Bloei van Fargesia murieliae
De wereldwijde bloei van de Fargesia murieliae en de sterfte van alle volwassen exemplaren in de jaren negentig is goed gedocumenteerd. De eerste waarneming van een bloeiende F. murieliae kwam uit Denemarken in 1975. In 1998 bloeiden er planten in de Kew Gardens, in 1997 en 1998 in de rest van Europa, en in 1998 in de Arnold Arboretum in Massachusetts. Van 1996 tot 2000 was er bloei in het natuurlijke verspreidingsgebied, de beboste bergen van Shennongjia in China.
De dood van de westerse planten, waarschijnlijk allemaal afstammelingen van Chinese spruiten uit 1905, heeft geleid tot vele selecties van de zaailingen.
Bloei Fargesia nitida
Van circa 2003 tot het najaar van 2009 bloeide in tuinen wereldwijd de Fargesia nitida ("fonteinbamboe"), na een min of meer bloeivrije periode van zo'n 120 jaar. Sinds hun kweek uit Chinees zaad in 1886 hadden ze niet gebloeid. Al in 1993 bloeiden er overigens planten in Groot-Brittannië. Voor een polvormende bamboe betekent bloei een definitief einde.[3]
Chinese cultuur
Bamboeschilderingen nemen in de Oost-Aziatische kunst een belangrijke plaats in. Als motief worden ze gebruikt als symbool voor bescheidenheid, duurzaamheid,[4] moed en uithoudingsvermogen.[5] In de Chinese cultuur wordt de bloei van bamboe echter gezien als een slecht teken. Bamboe in Chinese schilderingen worden daarom vrijwel nooit afgebeeld in bloeitijd.
Toepassingen
Bamboescheuten zijn eetbaar en worden in Aziatische keukens gebruikt.
Als (bouw)materiaal wordt bamboe veel gebruikt, onder andere voor:
- meubilair,
- bouwsteigers,
- wapening in beton,
- vishengels,
- muziekinstrumenten (zoals panfluit, bamboefluit, angkloeng),
- parket,
- speelgoed,
- bamboetextiel, weefsel voor kleding en luiers,
- wapens,
- plafonds,
- keukens
- Raamdecoratie, bijvoorbeeld jaloezieën en rolgordijnen.
Bamboe kan in industriële toepassingen worden gebruikt, in de plaats van hout.[6]
Plaatmateriaal van bamboe
Bamboehout is geen echt hout maar verhout gras.[7] Bamboe is goed te verwerken tot plaatmateriaal. Daartoe wordt de reuzenbamboe in lange stroken gezaagd. Om parasieten te verdelgen en om het bamboe buigzaam te maken worden de stroken in water gekookt, waarna ze onder hoge druk op elkaar worden verlijmd. Door meerdere lagen te gebruiken, kan in dikte worden gevarieerd. Door de lagen kruiselings aan te brengen ontstaat een plaat die onder andere beter tegen kromtrekken bestand is. Deze platen kunnen op dezelfde manier worden gebruikt als houten timmerpanelen, bijvoorbeeld in (design) meubels of keukens respectievelijk als tafel- of als aanrechtblad.
Bamboe voor kleding
Bamboe heeft te korte vezels, waardoor er niet op natuurlijke manier garen van kunnen worden gesponnen. Met een chemisch proces kan er wel een viscose van worden gemaakt, waar wel garen van kan worden gesponnen. Bamboe is een milieuvriendelijk product maar door het chemisch proces is het eindproduct toch niet zo milieuvriendelijk.[8]
Bamboe voor interieur
Bamboe wordt de laatste jaren steeds meer als duurzaam alternatief gezien voor tropisch hardhout en is terug te zien in meubels en andere gebruiksvoorvoorwerpen in het interieur.
Als tuinplant
Er bestaat zodevormende oftewel polvormende bamboe die zich gestaag verbreidt en bamboe die zich vanuit rizomen met uitlopers soms zeer snel uitbreidt. De snelle variant verspreidt zich met een tempo van tientallen centimeters per jaar. Een bamboeplant kan dan alleen verwijderd worden door de wortels uit te graven. Bamboe kan daarmee een ongewenste plant zijn. Er is speciale rizomenbegrenzer in de handel, die als afscheiding ingegraven wordt in de grond, en waarmee woekeren voorkomen kan worden. De zodevormende bamboe, voornamelijk vertegenwoordigd door het geslacht Fargesia, woekert niet of nauwelijks.
Uit de zaailingen van Fargesia murieliae is een veelvoud van rassen voortgekomen, waaronder de kleine (tot 1,25 m), compacte F. murieliae 'Little John'. Daarnaast zijn er diverse botanische Fargesia's met goede tuineigenschappen zoals de middelhoge (tot ongeveer 2 m) F. dracocephala 'Rufa' met vosrode schutbladeren om de halmen. Ze zijn alle wintergroen en kunnen goed tegen schaduw en wind.
Bron
|