Artemis (mythologie)
Artemis (Oudgrieks: Ἄρτεμις) is een godin uit de Griekse mythologie. Zij behoorde daarna tot de twaalf goden van het Griekse Pantheon en is daar een dochter van de oppergod Zeus en Leto en tweelingzus van Apollo. Artemis werd door de Romeinen gelijkgesteld met hun godin Diana.
Geboorte
Toen Hera, de vrouw van Zeus, ontdekte dat Leto zwanger was van haar man verbande Hera Leto naar het drijvende eiland Delos. Het eiland was omringd door zwanen. Artemis werd het eerst geboren en hielp daarna haar moeder bij de geboorte van Apollo.
De wraak van Hera was zoet. Ze liet Leto negen dagen en negen nachten lijden bij de geboorte van Apollo. Er zijn meerdere versies van dit verhaal. Zo zwierf volgens de Homerische hymne aan Apollo (3) Leto langs allerlei streken en eilanden, die haar echter niet durfden te ontvangen. Uiteindelijk kwam zij bij Delos aan, waaraan zij voorspiegelde dat een tempel van Apollo het eiland rijkdom zou brengen.[1] Hierop stond Delos Leto toe haar kinderen daar ter wereld te brengen.
Jachtgodin
Artemis is de godin van de jacht, de vrouwen en ook godin van de maan. Haar oudste functie was die van heerseres over het wild, een godentype dat vooral in de gebieden van het Midden-Oosten zeer verbreid was, maar reeds Homerus beschrijft haar als de jachtgodin. Zij wordt afgebeeld met een zilveren pijl-en-boog (gemaakt door Hephaistos), met een hinde naast zich, en ook vaak met de maan. Soms is de maan op haar voorhoofd afgebeeld met twee kleine puntjes (de punten van de net nieuwe maan, die er ook uitziet als een boog). Vergezeld van haar nimfen doorkruiste zij de bergen en wouden van Arcadië en Lacedaemonië; van de dieren waren vooral de hinde en de beer haar geliefd. Andere attributen die bij Artemis horen zijn de gans, wilde honden en vooral op Delos ook de olijfboom. De bijnaam van Artemis is Dhelia, vernoemd naar het eiland Delos.
Artemis is ook de godin voor de zwangere vrouw, hoewel zijzelf altijd maagd is gebleven. Maagd bleef zij uit vrije wil, waarvoor haar vader Zeus bovendien toestemming gaf. Haar priesteressen zijn dan ook ongehuwde vrouwen. Artemis werd vooral vereerd in het bosrijke Arcadia. Als maagd was ze ook de beschermgodin van de kuisheid.
Trojaanse oorlog
Artemis heeft aan het begin gestaan van de Trojaanse oorlog, omdat zij een ongunstige wind liet waaien toen Agamemnon uit wilde varen. Eerder had Agamemnon zich de woede van Artemis op de hals gehaald, omdat hij haar hinde doodde. De hinde was aan Artemis gewijd.
Artemis dwong toen Agamemnon om zijn dochter Iphigenia te offeren om een gunstige wind te krijgen. Dit wekte natuurlijk de woede op van zijn vrouw Klytaimnestra. Dit gegeven stond weer aan het begin van de legendes rond Orestes. Op het laatste moment redde Artemis echter het meisje en in haar plaats werd een hert geofferd. Iphigenia werd priesteres van Artemis.
Wraakzucht
Naast jageres was Artemis in vele opzichten het evenbeeld van haar broer Apollo: ook zij trad straffend op tegen wetsovertreders en doodde hen met haar pijlen. Bekend is het verhaal hoe ze met haar tweelingbroer Apollo de kinderen van Niobe doodde, omdat deze opschepte dat ze meer kinderen had dan Artemis' moeder Leto.
Aktaion
De jager Aktaion had vijftig jachthonden. Op een dag ging hij jagen met zijn honden. Toen hij dorst had ging hij drinken uit een stroom, maar daarbij zag hij per ongeluk Artemis die daar naakt aan het baden was, omringd door haar nimfen. Artemis zag dat Aktaion haar bespiedde en veranderde hem in een hert. Het hert Aktaion rende weg, maar het lukte hem niet te ontsnappen aan zijn eigen jachthonden en hij stierf een afgrijselijke dood.
Orion
De jager Orion schoot ze dood met haar pijl. Het meest voorkomende verhaal vertelt dat Artemis en Orion elkaar liefhadden. Haar jaloerse tweelingbroer Apollo kon het niet verkroppen dat zijn maagdelijke zus een geliefde had en misleidde haar, zodat ze Orion doodde in de veronderstelling dat hij een of ander jachtdier was. Later gaf ze Orion een plaats tussen de sterren en gaf hem haar favoriete jachthond Sirius mee.
Volgens een ander verhaal doodde Artemis Orion toen hij trachtte haar te verkrachten. Ze doodde vele anderen die probeerden haar of andere vrouwen te verkrachten.
Volgens weer een ander verhaal stuurde Artemis hem een giftige schorpioen, nadat Orion erover opschepte dat hij alle dieren op de aarde zou vernietigen.
De Bibliotheca van pseudo-Apollodorus van Athene zegt over de affaire met Orion:
| "Artemis doodde Orion op Delos. Ze zeggen dat hij uit de aarde was geboren een enorm lichaam had; maar Pherecydes noemt hem een zoon van Poseidon en Euryale. Poseidon gaf hem het vermogen over zee te lopen. Eerst trouwde hij met Side, die door Hera in het rijk van Hades werd geworpen na een twist over schoonheid. Toen hij later op Chios kwam, maakte hij Merope, de dochter van Oenopion, het hof. Maar Oenopion voerde hem dronken en maakte hem in zijn slaap blind, waarna hij hem op het strand gooide. Hij ging echter naar de smidse van Hephaestus, ontvoerde er een jongen, die hij op zijn schouders zette, en beval hem aan te geven hoe hij naar de zonsopgang moest lopen. Toen hij daar gekomen was, kreeg hij door de genezende werking van de zonnestralen weer het licht in zijn ogen en keerde hij razendsnel terug om zich op Oenopion te wreken. Maar Poseidon had voor hem door Hephaestus een huis onder de aarde laten maken. Eos werd verliefd op Orion en ontvoerde hem naar Delos; Aphrodite zorgde er namelijk voor dat ze voortdurend naar hem verlangde omdat Eos met Ares het bed had gedeeld. Orion werd volgens sommigen gedood toen hij Artemis uitdaagde voor een wedstrijd discuswerpen, maar volgens anderen werd hij door Artemis met pijlen neergeschoten toen hij Opis wilde verkrachten, een van de meisjes uit het land van de Hyperboreeën die zich bij haar hadden aangesloten." — (vertaling John Nagelkerken, Voltaire, 2006.) |
Stamboom
Zie ook
- Tempel van Artemis in Efeze
- Tempel van Artemis in Jerash
- Tempel van Artemis Brauronia
- Lijst van goden en godinnen
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Griekse mythologie | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
 |
Zie de categorie Artemis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |