Alexander (voornaam)
Alexander is een jongensnaam die oorspronkelijk uit het Grieks komt en die "de beschermer" of "de afweerder der mannen" betekent.
Etymologie van de naam
De Nederlandse naam is afgeleid van het Latijnse Alexander, dat een Romeinse weergave van de originele Griekse nominatief Αλέξανδρος (Alexandros) is. De genitieve Griekse vorm is Alexandrou.
De naam stamt af van alex-, een vorm van alexis uit het Proto-Indo-Europese [PIE] *alek-) dat "verweer, bescherming, verdediging" betekent samen met -andros, een vorm van anēr, het Griekse woord voor "man". Het kan dus worden vertaald als "beschermer van mensen (mannen)".[1]
Mogelijk de oudst overgeleverde variant van deze naam is Alaksandu, de naam van een koning van Wilusa aan wie de Hettitische koning Muwatalli II een bewaard gebleven brief richtte rond 1300 voor Chr.
De naam was een van de titels van de Griekse godin Hera en wordt in die context meestal als "zij die de krijgers helpt" begrepen. In de Ilias wordt de figuur Paris ook Alexander genoemd. De naam werd populair in de Griekse wereld door de militaire veroveringen van Koning Alexander III van Macedonië, bekend als Alexander de Grote (Μέγας Αλέξανδρος).
In de Middeleeuwen werd de naam populair door de zogenaamde Alexanderromans, waar ook de versvoet Alexandrijn vandaan komt.
De naam komt in het Nieuwe Testament een aantal maal voor. Ook een aantal heiligen en pausen heet Alexander.
Bekende naamdragers
Heersers, staatsmannen, militairen en adel
- Alexander de Alabarch, hoge belastingambtenaar in Alexandrië en leider binnen de Joodse gemeenschap aldaar
- Alexander de Grote, koning van Macedonië die een enorm rijk veroverde
- Alexander Janneüs, koning van de Joodse Hasmonese staat
- Alexander, zoon van Herodes de Grote en Mariamne
- Alexander Helios, zoon van Marcus Antonius en Cleopatra VII (40-~25 v.Chr.)
- Alexander der Nederlanden (1818-1848)
- Alexander der Nederlanden (1851-1884)
- Alexander van België - zoon van Leopold III van België en Lilian Baels
- Alexander van Bynconium
- Alexander van Byzantium
- Alexander van Macedonië (dp - inclusief Alexander III de Grote)
- Alexander van Servië
- Alexander I van Bulgarije
- Alexander I van Griekenland
- Alexander I van Rusland
- Alexander I van Joegoslavië
- Alexander I van Georgië
- Alexander II van Rusland
- Alexander II van Kartli, koning van Georgië
- Alexander II van Imeretië
- Alexander III van Rusland
- Alexander Farnese, Spaanse veldheer en heerser over de Nederlandern
- Willem-Alexander, Koning der Nederlanden
- Harold Alexander of Alexander van Tunis, veldmaarschalk
- Marcus Julius Alexander, broer van Tiberius Julius Alexander en man van Julia Berenice
- Tiberius Julius Alexander, zoon van Alexander de Alabarch, procurator van Judea en prefect van Egypte
Pausen
- Alexander I (?-115/6), 106-115
- Alexander II (ca. 1010/15-1073), 1061-1073
- Alexander III (begin 12e eeuw-1181), 1159-1181
- Alexander IV (ca. 1199-1261), 1254-1261
- Alexander V (1340-1410), tegenpaus: 1409-1410
- Alexander VI (1431-1503), 1492-1503
- Alexander VII (1599-1667), 1655-1667
- Alexander VIII (1610-1691), 1689-1691
Varianten die in het Nederlands gangbaar zijn
- Alex
- Alex Bolaños, Ecuadoraanse voetballer
- Alex Bunbury, Canadese voetballer
- Alex Escobar, Colombiaanse voetballer
- Alex Ferguson, Schotse voetbalmanager
- Alex McLeish, Schotse voetballer en voetbalmanager
- Alex Sharpe, Ierse zangeres en musicalactrice
- Alex Wilson, Canadese atleet
- Alex Wilson, Zwitserse atleet
- Alex, stripfiguur uit de oudheid
- Alexa
- Alexa Kelly, Amerikaans fotomodel
- Lex
- Lex Goudsmit, Nederlandse acteur
- Lex Harding, Nederlandse diskjockey en ondernemer
- Lex van de Haterd, Nederlandse literatuurwetenschapper
- Lex Jongsma, Nederlandse schaker
- Lex Lesgever, Nederlands schrijver
- Lex Passchier, Nederlandse acteur
- Sander
- Sander Armée, Belgische profwielrenner
- Sander Borgers, Nederlandse oorlogsmisdadiger
- Sander Boschker, Nederlandse voetbalkeeper
- Sander de Heer, Nederlandse diskjockey
- Sander van Marion, Nederlandse organist
- Sander Schimmelpenninck, Nederlands journalist en tv-presentator
- Sander Swart, Nederlandse acteur
- Sander van der Weide, Nederlandse hockeyinternational
- Sander Westerveld, Nederlandse voetballer
- Sander Kleinenberg, Nederlandse diskjockey
- Sander Lantinga, Nederlandse radio-dj en BNN presentator
- Sander Post, Estische voetballer
- Sandra
- Sandra Bullock, Amerikaanse actrice
- Sandra Day O'Connor, Amerikaanse juriste
- Sandra 't Hart, Nederlandse schaatsster
- Sandra Kim, Belgische zangeres
- Sandra Kiriasis, Duitse bobsleester
- Sandra Ann Lauer, Duitse zangeres
- Sandra Temporelli, Franse mountainbikester
- Sandra Völker, Duitse zwemster
- Sandra Wasserman, Belgische tennisster
- Xander
- Xander Berkeley, Amerikaanse acteur
- Xander de Buisonjé, Nederlandse zanger
- Xander De Rycke, Vlaamse stand-upcomedian
- Xandra
- Xandra Brood-Jansen, weduwe van zanger/schilder Herman Brood en bekend styliste
- Zander
- Aleksandros of Alexandros (als letterlijke transcriptie van het Grieks)
- Alexandros Korizis, Griekse generaal en politicus
- Alexandra
- Salome Alexandra, Joodse Hasmonese koningin
- Alexandra Burke, Britse zangeres
- Alexandra Colen-Beliën, Belgisch kamerlid voor het Vlaams Belang
- Alexandra David-Néel, Franse schrijfster en ontdekkingsreizigster
- Alexandra Fjodorovna, laatste Russische tsarina
- Aleksandra Kauc, Poolse kunstschaatsster
- Aleksandra Kostenjoek, Russische schaakster
- Alexandra Maria Lara, Duitse actrice
- Alexandra Radius, Nederlandse danseres
- Alexandra Zaretski, Israëlische kunstschaatsster
- Alexis
- Alexia
Vertalingen
Arabisch
- Iskander
- Iskandra
Engels
- Alec
- Alec Baldwin, acteur
Frans
- Alexandre
- Alexandre Dumas père, schrijver
- Alexandre Dumas fils, schrijver
- Alexandre Exquemelin, zeerover-schrijver
Gaelic
- Alastair
- Alistair
Georgisch
- Aleksandr
- Aleksandr Amisoelasjvili, voetballer
- Aleksander
- Aleksander Goeroeli, voetballer
- Aleksander Iasjvili, voetballer
Hongaars
- Sándor, Sanyi
Italiaans
- Alessandro
- Alessandro Scarlatti, componist
- Alessandro Volta, natuurkundige
- Alessandro Petacchi, wielrenner
- Alessandro Mendini, ontwerper, auteur, architect
- Alessandro Del Piero, voetballer
- Alessandro Safina, zanger
Roemeens
- (M) Alexandru
- Alexandru Ioan Cuza, vorst van Roemenië
- Alexander de Goede, vorst van Moldavië
- Alexandru Spiridon, Moldavisch voetballer
- (M) Sandu
- (V) Alexandra
- (V) Sandra
Russisch
- (M) Aleksandr of Sasja (zie ook: Aleksej)
- Aleksandr Ivanov, snelwandelaar
- Alexandr Popov, Russisch zwemmer
- Aleksandr Poesjkin, schrijver
- (V) Aleksandra
- Aleksandra Kostenjoek, Russisch schaakster
Spaans
- Alejandro
Plaatsnamen
- Alexandra, Nieuw-Zeeland
- Alexandrië, Egypte
- Sander, Noorwegen
- in de Verenigde Staten zijn er verschillende plaatsen met de naam New Alexandria
- verschillende plaatsen heten Alexandria
Films
- Alexander, een Amerikaanse film uit 2004 van Oliver Stone
Televisieseries
- Alexander, een Vlaamse televisieserie uit 2001
Trivia
Alex was ook de roepnaam van de politieporsches die in de 2e helft van de 20e eeuw in Nederland rondreden. Deze naam kwam van de Alexanderkazerne waar de Rijkspolitie toen in gevestigd was.[2]
Zie ook
Externe link
- Populariteit, verspreiding en verklaring van de naam Alexander, Nederlandse Voornamenbank, Meertens Instituut.
Bronnen, noten en/of referenties
|