เจ้าพระยา

From เจ้า (jâao, “chief; lord; master; etc”) +‎ พระยา (prá-yaa, “chief, lord, master; etc”). Compare Khmer ចៅព្រះយា (cawprĕəhyiə); Lao ເຈົ້າພະຍາ (chao pha nyā).

เจ้าพระยา • (jâao-prá-yaa)

1. (archaic) chief, lord, master, leader, ruler, administrator, person in authority, person in charge, especially a high-ranking one; high king, high monarch; overlord; also used as an honorific.
2. (historical) the second highest Thai noble rank, used to be the highest noble rank until the rank สมเด็จเจ้าพระยา (sǒm-dèt-jâao-prá-yaa) was created in the Thon Buri period (1767–1782); holder of this rank.
   • 1858, พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, “๑๓๒ ประกาศให้เลือกพระราชครูลูกขุน พระมหาราชครูปโรหิต พระมหาราชครูมหิธร คัดจากหมายรับสั่ง เดือน ๘ ปีมะเมีย สัมฤทธิศก”, in ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๔ ประกาศปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๐๑‎, Bangkok: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1923, retrieved 2019-07-13:

     ด้วยเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี...เปนประธานาธิบดีในกรมวังรับพระบรมราชโองการ...

     dûai jâao-prá-yaa tam-maa-tí-gɔɔ-rá-naa-típ-bɔɔ-dii ... bpen bprà-taa-naa-típ-bɔɔ-dii nai grom-má wang ráp prá-bɔɔ-rom-má-râat-chá oong-gaan ...

     Whereas Chaophraya Thammathikoranathipbodi...[who] is the chief executive of the Department of Palace [Affairs], [has] received a royal decree [that]...

• (noble ranks) บรรดาศักดิ์ (ban-daa-sàk); สมเด็จเจ้าพระยา (sǒm-dèt-jâao-prá-yaa), เจ้าพระยา (jâao-prá-yaa), พระยา (prá-yaa), พระ (prá), หลวง (lǔuang), ขุน (kǔn), หมื่น (mʉ̀ʉn), พัน (pan), นาย (naai) ^{(Category: Thai noble ranks)}

เจ้าพระยา • (jâao-prá-yaa)

1. Chao Phraya River.
   • เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์, ลมหนาวและเจ้าพระยา:

     ลมหนาวเริ่มล่องมาจากฟ้าแล้ว พรมจูบแผ่วคลื่นพลิ้วชวนหวิวไหว ลำนำจากเจ้าพระยามากล่อมใจ คิดถึงใครคนหนึ่งซึ่งไม่มี

     lom nǎao rə̂əm lɔ̂ng maa jàak fáa lɛ́ɛo · prom jùup pɛ̀o klʉ̂ʉn plíu chá-wá-ná-hwǐu wǎi · lam-nam jàak jâao-prá-yaa maa glɔ̀m jai · kít-tʉ̌ng krai kon nʉ̀ng sʉ̂ng mâi mii

     The cold wind has started its journey down from heaven to bestow a soft, shivery kiss upon me. The Chao Phraya's serenade flows in to lull my mind, making me miss someone whom I never have had.

   • สุรพล สุมนนัฏ, แด่อดีต:

     เจ้าพระยาหลับแล้วแก้วใจเอ๋ย ดาวก็เลยลาล่วงดับดวงหาย หนาวลมหนาวโชยผ่านสะท้านกาย หลับเนตรพรายให้สนิทสู่นิทรา

     jâao-prá-yaa làp lɛ́ɛo gɛ̂ɛo-jai ə̌əi · daao gɔ̂ ləəi laa lûuang dàp duuang hǎai · nǎao lom nǎao chooi pàan sà-táan gaai · làp nêet praai hâi sà-nìt sùu nít-traa

     The Chao Phraya has gone to sleep, my dearest one. So the stars are bidding you farewell, as they are disappearing. The winter wind is passing by to chill you. It's time for you to close your weary eyes and fall into dream.

• → Chinese: 昭披耶
• → English: Chao Phraya
• → Japanese: チャオプラヤー