Ziekte van Menière

De patiënt heeft niet voortdurend last van alle drie de symptomen, maar krijgt ze met enige regelmaat als een aanval over zich heen. De duizeligheid gaat gepaard met hevige misselijkheid en braken, de patiënt voelt zich doodziek en is nauwelijks in staat om iets anders te doen dan met gesloten ogen, stil in bed te liggen en te wachten tot de aanval overgaat. De aanval van (draai)duizeligheid kan urenlang duren. Bij sommige patiënten houdt de duizeligheid in mildere vorm nog enkele dagen tot weken na een aanval aan.

De doorsnee menièrepatiënt krijgt in de loop der tijd een slechter gehoor, dat met elke aanval verder afneemt. In het begin blijft de slechthorendheid beperkt tot het niet horen van lage tonen in het aangetaste oor. Het gehoor neemt echter steeds verder af. De oorsuizingen nemen sterk toe tijdens en kort na een aanval en kunnen daarna weer wat afzwakken, maar gaan in de meeste gevallen nooit helemaal weg. In enkele gevallen kan de aandoening overslaan naar het andere oor, dat dan ook wordt aangetast.

Bij veel patiënten verminderen de aanvallen van duizeligheid in frequentie en hevigheid na verloop van tijd. Soms gebeurt dit pas na tien à twintig jaar, maar meer dan de helft heeft na twee tot drie jaar geen last van ernstige aanvallen meer. Het gehoorverlies is echter blijvend en stabiliseert zich vaak op 50-60 decibel en ook het oorsuizen kan aanhouden.

De combinatie van deze drie symptomen is door de Franse arts Prosper Menière voor het eerst als tot één ziekte behorend beschreven in 1861. Naar schatting lijden in Nederland ongeveer 20.000 mensen aan deze ziekte. Het ontstaat gewoonlijk bij mensen die tussen de 40 en 50 jaar oud zijn. Door het zeer hinderlijke karakter van de ziekte ondervindt men tal van problemen bij werk en relaties. Simpele zaken zoals hoofdrekenen worden moeilijk, men komt niet uit zijn woorden en men komt als verstrooid over, bewegingen kunnen misselijk maken.

In het binnenoor zitten compartimenten met de vloeistoffen endolymfe en perilymfe die van elkaar gescheiden zijn door het membraan van Reissner maar door lekkage onbedoeld contact met elkaar maken. Dit veroorzaakt een soort "kortsluiting", waardoor verkeerde informatie naar het evenwichtscentrum in de hersenen wordt gestuurd met duizeligheid als gevolg. Tegelijkertijd worden de haarcellen in het slakkenhuis beschadigd hetgeen leidt tot slechthorendheid en tinnitus.

Vroeger dacht men dat de lekkage werd veroorzaakt door overproductie van endolymfe (door stresshormonen of slechte afvoer). Dit zorgt voor een extra druk op het membraan, dat daardoor scheurt. Wetenschappers denken nu dat een virusinfectie of auto-immuunziekte het membraan afbreekt en verzwakt. Dit wordt gestaafd door onderzoek waaruit gebleken is dat tachtig procent van de patiënten stoffen in hun bloed hadden die wijzen op een eerder viruscontact of een auto-immuunreactie.

Aan de hand van gehoor- en evenwichtstesten kan een kno-arts beoordelen of iemand mogelijk menière heeft. Zeker in het beginstadium van de ziekte is dit echter moeilijk omdat ná een aanval soms geen restverschijnselen meer meetbaar zijn. In dat geval kan alleen de beschrijving van de aanval door de patiënt duidelijkheid verschaffen. Medicijnen kunnen klachten doen verminderen, maar hebben soms ook nadelige bijwerkingen. Een medicijn dat de ziekte echt verhelpt, bestaat niet. Betahistine is, ondanks het ontbreken van een bewijs van werkzaamheid, het meest voorgeschreven middel. Rust en regelmaat in het dagelijkse leven wordt aanbevolen, omdat stress een aanval kan oproepen (al is stress niet de enige oorzaak).

Ook de slechthorendheid die optreedt, is niet te genezen. Bij ernstig gehoorverlies kan een hoortoestel of (bij zeer ernstige beiderzijdse vormen) een cochleair implantaat uitkomst bieden.

Menièrepatiënten, die vaak problemen hebben met het bewaren van hun evenwicht, kunnen soms geholpen worden met een volgens de richtlijnen van de oogarts Utermöhlen ontwikkelde prismabril. Utermöhlen signaleerde in 1941 dat bij menièrepatiënten (op commando van het evenwichtsorgaan) de oogspieren de ogen vaak iets naar buiten trekken wanneer ze knipperen of dicht zijn. Wanneer de ogen weer opengaan, moeten de oogspieren die asymmetrie weer corrigeren om de ogen weer recht vooruit te laten kijken. Dat verschil prikkelt het evenwichtsorgaan en kan tot duizeligheid leiden. Een zogenaamde 'Utermöhlen prismabril' zorgt dat beide ogen in de door het lichaam gewenste stand blijven staan namelijk iets naar buiten gericht. Daardoor wordt het evenwichtsorgaan minder belast. Deze methode is onbewezen verklaard door de Vereniging tegen de Kwakzalverij[8].

• Ziekte van Menière bij de Nederlandse stichting Hoormij
• Ziekte van Menière bij HOorzaken
• Belgische vereniging voor menièrepatiënten