W.F. Wertheim

Afkomstig uit een welgesteld milieu begon de jurist Wertheim zijn loopbaan in Nederlands-Indië, vanaf 1936 als hoogleraar aan de Rechtshogeschool van Batavia. Toen de verovering van de kolonie door Japan een voldongen feit was (maart 1942), werd hij geïnterneerd. Terug in Nederland oefende Wertheim van 1946 tot 1972 het ambt van hoogleraar niet-westerse sociologie uit aan de Gemeente universiteit van Amsterdam. In die hoedanigheid verdedigde hij het Chinese communisme, ook toen er in het westen meer bekend werd over de miljoenen slachtoffers van Mao's bewind en de Chinese Culturele Revolutie (1966-1976). In de laatste jaren van zijn leven kwam hij enigszins terug op zijn positieve kijk op de Culturele Revolutie. [1][2]

Als een van de weinige Westerse intellectuelen heeft Wertheim een algemene theorie over revoluties ontworpen. Deze heeft hij hoofdzakelijk uitgewerkt in zijn wetenschappelijk magnum opus, De lange mars der emancipatie. Buiten Nederlands taalgebied heeft deze theorie echter vrijwel geen invloed gehad. Wertheim heeft daarnaast veelal bijdragen geleverd aan de sociologie van Indonesië (voormalig Nederlands-Indië).

Wertheim is een inspiratiebron geweest voor anti-kapitalistisch georiënteerde sociologen van niet-westerse, vooral Zuidoost-Aziatische landen, zoals Jan Breman en Gerrit Huizer. Een Wertheim Stichting en een jaarlijks gehouden Wertheim-lezing houden naam en inzet van deze controversiële persoonlijkheid levend.

• De verhouding tusschen rechtswetenschap en rechtspractijk. Inaugurele rede 23 september 1936
• Nederlandse cultuurinvloeden in Indonesië, Amsterdam: Ploegsma, 1948
• Het rassenprobleem : de ondergang van een mythe. Den Haag: Albani, 1949
• Herrijzend Azië : opstellen over de oosterse samenleving. Arnhem: Van Lochum Slaterus, 1950
• A Study of Indonesian Society in Transition. Den Haag & Bandoeng: W. van Hoeve, 1959
• East-West Parallels; Sociological Approaches to Modern Asia. Den Haag: W. van Hoeve, 1964
• Evolutie en revolutie : de golfslag der emancipatie. Amsterdam: Van Gennep, 1972
• Elite en Massa. Een bijdrage tot ontmaskering van de elitewaan. Amsterdam: Van Gennep, 1975
• Tien jaar onrecht in Indonesië : militaire dictatuur en internationale steun. Amsterdam: Van Gennep, 1976
• De lange mars der emancipatie, Van Gennep, 1977
• Indonesië : van vorstenrijk tot neo-kolonie. Meppel: Boom, 1978
• Emancipation in Asia : positive and negative lessons from China. Rotterdam, 1983
• Vier wendingen in ons bestaan: Indië verloren, Indonesië geboren. De Geus, 1991
• China om de zeven jaar. Berchem: EPO, 1993
• Comparative Essays on Asia and the West. Amsterdam: VU University Press, 1993

Met medewerking van W.F. Wertheim :

• Een wereld beweegt : de volken van Azië en Noord-Afrika op de weg naar onafhankelijkheid : hun geschiedenis van omstreeks 1900 tot de conferentie van Bandoeng. Samengesteld door J.M. Romein en W.F. Wertheim ; met medew. van H.M. van Randwijk. Rotterdam: Brusse, 1958
• A.H. Wertheim-Gijse Weenink, Burgers in verzet tegen regentenheerschappij: onrust in Sticht en Oversticht 1703-1706. Amsterdam: Van Gennep, 1976
• A.H. Wertheim-Gijse Weenink, Twee woelige jaren in Zutphen: de plooierijen van februari 1703 tot februari 1705. Zutphen: Walburg Pers, 1977

• Leys, Simon, Chinese schimmen. Met een voorwoord van Rudy Kousbroek en nawoord van Erik Zürcher. Arbeiderspers, Amsterdam 1976.
• Leys, Simon, De nieuwe kleren van voorzitter Mau. Kroniek van de Culturele Revolutie. Het Wereldvenster, Baarn 1978. In het voorwoord 'Chinezen en de Internationale', van Jaap Kloosterman, wordt de houding van Wertheim ten opzichte van Mao en het maoïsme op ironische en erg kritische wijze besproken. Kloosterman noemt Wertheim "de primus inter pares onder de Nederlandse fellow-travelers" (p. 19).
• Snow, Edgar, Red star over China (div. edities)

• Profiel van Wertheim bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)