Wilsbekwaamheid

Wilsbekwaamheid is een begrip op het snijvlak van ethiek, filosofie, psychologie, geneeskunde, gezondheidszorg en recht dat duidt op het individuele vermogen van een persoon in staat te zijn zelfstandig beslissingen te nemen en de gevolgen van deze beslissing te kunnen overzien.[1][2][3] Iedereen is wilsbekwaam, tenzij een deskundig arts heeft vastgesteld dat iemand voor het nemen van een bepaalde beslissing in een bepaalde situatie wilsonbekwaam is. Bij wilsbekwaamheid beschikt een persoon over redelijke kennis van de kwestie en is hij in staat onder de gegeven omstandigheden op een bepaald moment de gevolgen van een bepaalde handeling, situatie of besluitvorming te overzien.[4] Het vaststellen van wilsbekwaamheid is gebonden aan de context waarbinnen wordt beslist, het mag geen rol spelen wat anderen van een beslissing vinden. Iemand met een verstandelijke handicap of bepaalde vorm van dementie, kan op een bepaald moment in een bepaalde situatie wilsbekwaam zijn, ook bij onderbewindstelling.[5][6]

Situatie in Nederland

De term wilsbekwaamheid is niet wettelijke vastgelegd, wel wordt de term wilsonbekwaam op enkele plaatsen in de wet gebruikt. In het algemeen geldt dat een beslissing rechtsgeldig is, als de beslissende peroon wilsbekwaam was, bijvoorbeeld de beslissing in het huwelijk te treden of een huis te verkopen.[7] Het begrip wordt gebruikt als juridische norm voor een cognitieve toets van het vermogen te beslissen, waarbij emotionele en relationele aspecten moeten worden meegewogen. Druk of beïnvloeding door naasten is niet toegestaan.[8]

De norm wilsbekwaamheid speelt een belangrijke rol bij het zelfbeschikkingsrecht en wordt veel gehanteerd in relatie tot medische beslissingen. In Nederland hebben burgers het grondwettelijke recht op fysieke integriteit. Een arts dient de wilsbekwaamheid van de patiënt te toetsen alvorens deze de patiënt vraagt een beslissing te nemen aangaande een behandeling. Dat geldt ook voor minderjarigen.[9] Bij medische dwangbehandeling is het een gerespecteerde opvatting dat verzet van een wilsbekwame een rol moet spelen bij de beslissing te behandelen.[1][10] Voor medisch hulpverleners is door de beroepsorganisatie een stappenplan gemaakt om wilsbekwaamheid vast te stellen.[11][12]

Verder is wilsbekwaamheid essentieel voor de geldigheid van een notariële akte zoals een testament. Twijfelt een notaris aan de wilsbekwaamheid van een cliënt, is de beroepsrichtlijn dat een lijst met indicatoren moet worden nagelopen.[13] De Beroepsvereniging van het Notariaat (KNB) is van mening dat de notaris een akte niet moet passeren als er indicatoren zijn voor wilsonbekwaamheid. De notaris dient dan een onafhankelijk arts te vragen wils(on)bekwaamheid vast te stellen.[14] Derden mogen niet aanwezig zijn in dezelfde ruimte waar het gesprek ter voorbereiding van het concept-testament plaatsvindt. Een notaris moet nagaan of iemand zelfstandig, zonder beïnvloeding door derden, in staat is zich een rechtens relevante wil te vormen en inhoud en gevolgen van een te ondertekenen akte daarmee in overeenstemming zijn.[15]

Wilsonbekwaamheid wordt in sommige wetten omschreven als ‘niet in staat zijn tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake’. Het moet dus gaan om de toestand in een bepaalde kwestie of situatie. Een arts dient wilsonbekwaamheid vast te stellen in een bepaalde situatie voordat kan worden overgegaan tot handelingen die door een ander worden besloten, bijvoorbeeld als een patiënt in coma is. Hetzelfde geldt bij mensen die dementeren.

Wils(on)bekwaamheid is niet hetzelfde als handelings(on)bekwaamheid. Handelings(on)bekwaam betekent dat iemand wettelijk gezien iets mag dan wel niet mag.[16] De wettelijke betekenis is dat iemand zelfstandig rechtshandelingen mag verrichten en daar ook verantwoordelijk voor te houden is.

Zie ook
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.