Wielewaal (vogel)

Het mannetje is een heldergeel gekleurde vogel met overwegend zwarte vleugels en staart. Het wijfje is eerder groengelig met donkere vleugels. De wielewaal wordt maximaal 25 cm groot. De vogel is, hoewel hij er opvallend uitziet, moeilijk te vinden omdat hij nogal schuw is en bij voorkeur in boomtoppen verblijft. Aan het begin van de broedtijd is de vogel wel vaak te horen. Zijn gezang klinkt als gejodel, een helder oh-fluuo-fih-fioe.[2] Zowel zijn wetenschappelijke naam als de Nederlandse naam zijn klanknabootsingen van dit geluid.

Het legsel bestaat meestal uit twee tot vijf witte tot roomkleurige eieren met paarsgrijze ondervlekken en zwartbruine vlekken.

Vóór 1950 was de wielewaal een vrij algemene bosvogel. Tussen de jaren 1960 en 2000 waren de aantallen wisselvallig. De watersnood in Zeeland en het rooien van hoogstamboomgaarden hadden een negatief effect, maar de herbebossing op de Zeeuwse eilanden en in Flevoland hadden weer een positief effect. Eind jaren 1980 schatte men het aantal op circa 8500 broedvogels.[3] Volgens SOVON daalde het broedvogelbestand in de periode 1990-2007. Rond 2007 broedden er nog ongeveer 4500 paar in Nederland.[4] De wielewaal is in 2004 als kwetsbaar op de Nederlandse Rode Lijst gezet. De soort staat ook op de Vlaamse Rode Lijst en is daar bedreigd. Volgens het INBO waren er rond 2001 nog circa 1250 broedparen.[5] De wielewaal staat als niet bedreigd op de internationale Rode Lijst van de IUCN.[1]

In het broedseizoen (mei tot juli) komt de wielewaal in Europa, Noord-Afrika en tot diep in westelijk Azië voor. Het is een uitgesproken zomervogel en trekvogel die in Afrika overwintert (zie kaartje). De wielewaal is een schaarse broedvogel die leeft in parken en loofbossen zoals populieren- en eikenbos. Voorts vertoeft hij graag in riviergebieden.

• Het Duitse adellijke geslacht Von Bülow heeft in zijn familiewapen een wielewaal bovenaan de helm staan. Dit is gekomen, doordat de naam van het geslacht lijkt op een van de roepen ("buuu-looo") van de vogel.
• In 1927 schreef Andries Hartsuiker het lied Kom mee naar buiten over de wielewaal. Onder andere Andre van Duin maakte dat het lied in 1987 een opleving kreeg door het te gebruiken in zijn sketch "Scoutingleiders".
• Schrijver en cabaretier Hans Dorrestijn heeft een boek waarin de wielewaal een centrale plek inneemt onder de noemer Dudeljo! uitgebracht in 2012.

Voetnoten (en) Wielewaal (vogel) op de IUCN Red List of Threatened Species. Mullarny, K. et al., 1999. ANWB Vogelgids van Europa, Tirion, Baarn. ISBN 90-18-01212-2 Bijlsma, R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen, 2001. Avifauna van Nederland 2. ISBN 90-74345-21-2 SOVON Wielewaal: Verspreiding en aantalsontwikkeling in Nederland INBO Wielewaal: Verspreiding, aantallen en trends in Vlaanderen Mediabestanden Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Oriolus oriolus op Wikimedia Commons. Externe links SoortenBank.nl beschrijving, afbeeldingen en geluid Wielewaal Oriolus oriolus in Onze vogels in huis en tuin (deel 2) van J.G. Keulemans (1873) op de Nederlandstalige Wikisource.