Beneficiaire aanvaarding

In Nederland is beneficiaire aanvaarding of aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving van een erfenis, aanvaarding met aansprakelijkheid voor schulden slechts voor zover er in de erfenis baten zijn. De afwikkeling van de erfenis is dan vergelijkbaar met die van een faillissement.[1] Een erfgenaam kan hier niet meer voor kiezen als hij al handelingen heeft verricht die zuivere aanvaarding inhouden.

De erfgenamen moeten in ieder geval wel de kosten betalen van de beneficiaire aanvaarding, ook als die hoger zijn dan de waarde van de bezittingen in de nalatenschap:

• Griffierecht. Voor het opmaken van de akte door een rechter of griffier is ingevolge artikel 22 van de Wet griffierechten burgerlijke zaken griffierecht van € 127 (2019) verschuldigd.[2][3] Als meerdere erfgenamen tegelijk beneficiair aanvaarden is het bedrag maar eenmaal verschuldigd.
• Eventuele kosten van een ingeschakelde dienstverlener.
• Eventuele kosten om de aanwijzingen van de kantonrechter uit te voeren.

Het tweede en derde item zijn vereffeningskosten; deze worden aangemerkt als boedelschuld en hebben daardoor een hogere rangorde dan gewone schulden (vergelijk de boedelschuld bij een faillissement). Dit betekent dat de boedelschuld uit de bezittingen, voor zover toereikend, mag worden voldaan, ongeacht de gewone schulden.

Voor het afleggen van een verklaring van beneficiaire aanvaarding van een nalatenschap moet door de griffie een akte worden opgemaakt. Deze akte wordt ingeschreven in het boedelregister, zodat deze voor schuldeisers van de erflater kenbaar is. Een erfgenaam die nog geen keuze heeft gedaan, wordt geacht beneficiair te aanvaarden wanneer een of meer zijner mede-erfgenamen door een verklaring beneficiair aanvaarden, tenzij hij alsnog de nalatenschap zuiver aanvaardt of verwerpt.

Een wettelijke vertegenwoordiger van een erfgenaam behoeft voor verwerping een machtiging van de kantonrechter; in alle overige gevallen wordt de betreffende erfgenaam geacht beneficiair te aanvaarden.

Is een nalatenschap door een of meer erfgenamen beneficiair aanvaard dan zijn alle erfgenamen vereffenaar[4].

Indien alle partijen zich daarmee verenigen en het vrije beheer over hun goederen hebben, kan een voorgeschreven boedelbeschrijving plaatsvinden bij een onderhandse akte. In alle andere gevallen geschiedt zij bij notariële akte.

De kantonrechter kan, op verzoek van een belanghebbende of ambtshalve, de erfgenamen gelasten de beneficiaire aanvaarding bekend te maken in de Staatscourant.[5] Aan deze publicatie zijn geen kosten verbonden.

Een notaris die op verzoek van een erfgenaam als boedelnotaris voor de beneficiair aanvaarde nalatenschap optreedt, doet zich als zodanig inschrijven in het boedelregister en geeft daarvan zo spoedig mogelijk kennis aan de overige erfgenamen.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen een lichte en een zware vereffeningsprocedure. In beginsel is bij beneficiaire aanvaarding de lichte vereffeningsprocedure van toepassing. Dit houdt in dat de erfgenamen een boedelbeschrijving[6] moeten opmaken en ter inzage leggen, de schuldeisers per brief moeten oproepen en de nalatenschapschulden moeten voldoen. De rechter kan de erfgenamen vrijstellen van de verplichting om een boedelbeschrijving ter inzage te leggen, als sprake is van een eenvoudige nalatenschap of als er weinig crediteuren zijn en de schulden van de nalatenschap onmiddellijk kunnen worden voldaan.

Gegevens over bezittingen en schulden in de nalatenschap kunnen zowel voor de aangifte voor de erfbelasting als voor de boedelbeschrijving van belang zijn. Overigens geschiedt de aangifte erfbelasting weliswaar vaak per nalatenschap, maar dit kan ook per erfgenaam. Erfgenamen hebben voorts in beginsel acht maanden de tijd na het overlijden om aangifte te doen. Ze hoeven wegens de vrijstellingen niet altijd aangifte te doen.[7]

De regering is er geen voorstander van om van beneficiaire aanvaarding de standaard te maken. Hoewel in de meeste gevallen de extra kosten en administratieve lasten van de lichte vereffeningsprocedure voor de individuele erfgenaam minimaal zijn en ook niet heel bezwaarlijk, zal een wetswijziging waarbij alle nalatenschappen, inclusief alle positieve nalatenschappen, onder toezicht van de kantonrechter moeten worden afgewikkeld tot extra kosten en een lastenverzwaring voor burgers en gerechten leiden.[7]