Vicekanselier (Duitsland)

Per wet van 17 maart 1878 werd de rijkskanselier gemachtigd om een plaatsvervanger in te zetten: Allgemeiner Stellvertreter des Reichskanzlers. Sinds oktober 1918 had de plaatsvervanger het recht om in het parlement op te treden.

De historisch meest bekende vicekanselier is Franz von Papen, die in 1933 vicekanselier van Adolf Hitler werd. Von Papen dacht dat hij Hitler kon controleren, omdat hij als vicekanselier aan de kabinetszittingen mocht deelnemen, maar vooral omdat hij - zoals hij geloofde - het bijzondere vertrouwen van rijkspresident Hindenburg genoot. Na het aftreden van Von Papen op 1 juli 1934 heeft kanselier Hitler geen nieuwe plaatsvervanger benoemd.

In de Grondwet van 1949 bepaalt artikel 69 lid 1 dat de bondskanselier een van de bondsministers als zijn plaatsvervanger benoemt. Het begrip is officieel Stellvertreter des Bundeskanzlers, maar het taalgebruik is algemeen Vizekanzler.

Wanneer de bondskanselier afwezig is vervult de vicekanselier diens taken, zoals het voorzitten van de kabinetsvergaderingen. Wanneer een bondskanselier aftreedt of overlijdt, dan volgt de vicekanselier hem echter niet automatisch op. In zo een geval geeft de bondspresident een van de zittende ministers de opdracht om de taken van bondskanselier commissarisch te vervullen, totdat de Bondsdag een nieuwe Bondskanselier heeft gekozen (artikel 69 lid 3). In de realiteit echter houdt de bondspresident zich gewoon aan de aangewezen vicekanselier.

De titel van vicekanselier is in de praktijk vooral een eretitel. Het is gewoonte dat de kleinere coalitiepartij die titel voor een van haar ministers krijgt. Sinds 1966 eist de kleinere partij meestal de ministerspost van buitenlandse zaken en ook het vicekanselierschap op voor haar voorzitter. In dat jaar werd SPD-voorzitter Willy Brandt minister van buitenlandse zaken en vicekanselier onder de christendemocraat Kurt Georg Kiesinger. Alleen de vicekanseliers Jürgen Möllemann in 1992/93 en Franz Müntefering in 2005/2007 hadden andere ministeries en waren geen partijvoorzitters; Joschka Fischer was minister van buitenlandse zaken, maar nooit voorzitter van zijn partij, alleen de facto de partijleider.

• Bondskanselier (Duitsland)