Verdrag van Shimoda

Het Verdrag van Shimoda (Russisch: Симодский договор oder Симодский трактат, Japans: 日露和親条約 ; nichiro washin jōyaku) van 1855 tussen keizerrijk Rusland en Japan werd bekomen door viceadmiraal Jevfimi Poetjatin. Een vriendschapsverdrag dat de eerste officiële aanknoping van relaties zou betekenen tussen tsaristisch Rusland en Tokugawa Japan. Het zou de basis zijn voor verdere, meer diepgaande relaties tussen de twee landen.

Precedenten

Japan was een geheimzinnig land, bijna volledig afgesloten van de buitenwereld. Het Sakoku (鎖国 - of 'land gehuld in kettingen'), een Japanse term voor de isolatie, stond enkel Nederland toe een beperkte handel te drijven vanaf het kunstmatige eiland Deshima. Japan is echter een ideaal strategisch gelegen eiland in Azië en de Stille Oceaan, vandaar dat de koloniale machten ook hard zouden strijden om Japan aan hun kant te scharen. De koloniale machten zijnde, de Verenigde Staten van Amerika, Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland en het tsaristisch Rusland.

Japan en Rusland stonden als buurstaten reeds vroeg met elkaar in contact. Zo zijn er altijd al geschillen geweest omtrent visgronden en grondgebied. Verscheidene documenten spreken over de gevangenneming van Japanse vissers zo ver als het schiereiland Kamtsjatka (полуо́стров Камча́тка). Sommige van deze Japanse gevangenen werden zelfs via de Siberische route in Sint-Petersburg ondergebracht met oog op het onderricht van de Japanse taal. Een praktijk die Japan zelf ook niet onbekend zou zijn. Het getuigt van een groeiende nieuwsgierigheid van de twee landen.

  • Reeds in de 18e eeuw was Japan op de hoogte gesteld van de Russische expansie richting Verre Oosten. Een Slowaaks avonturier, genaamd Baron Móric Beňovský was door de Russische Tsaar verbannen naar Kamtsjatka. Hij kon echter ontsnappen en dook op in de Japanse haven van het sub-tropische eiland Amami Oshima. Hij verwittigde de Nederlanders op Deshima (出島) dat er een Russische dreiging op komst was. De Nederlanders stuurden zijn betoog meteen door naar het Shogunaat (bakufu 幕府). Deze reageerde alarmerend en sommige intellectuelen, zoals Hayashi Shihei (林子平), stelden maatregelen voor om de mogelijke aanvallen af te slaan. Het verhaal van Baron Mauritius de Benyowsky's geschiedenis is een fantasierijk en avontuurlijk geheel. Zijn interacties met Japanners en bijvoorbeeld de redding van de inwoners van Formosa uit de greep van China moeten echter met een korrel zout genomen worden. Veel van de bronnen bleken overdreven te zijn en soms zelfs verzonnen en/of onmogelijk. Het staat echter vast dat hij daadwerkelijk het Shogunaat heeft getipt van een Russisch dreiging.
  • Een later Russisch-Japans contact vond plaats in 1792. Een Russische marine-officier, genaamd Adam Laksman, meerde in dit jaar aan in Hokkaido (北海道), meer bepaald Matsumae (松前町) en Hakodate (函館市, -shi), in een eerste Russische poging een commercieel bestand te sluiten met Japan en het exclusiviteitsrecht van de Nederlanders dermate te doorbreken. De Russische delegatie zag de toenadering echter mislukken als gevolg van de halsstarrige houding van de Japanners. Japan was namelijk gehuld in het Sakoku, die het eiland isoleerde van de buitenwereld met uitzondering van Nederland en China. De Japanners maanden Laksman aan terug te vertrekken. Laksman stelde een voorwaarde: vertrek bij verstrekking van een handelsovereenkomst voor Rusland.

De Japanners verleenden hem uiteindelijk een document dat ten eerste Rusland toestond welgeteld één Russisch handelsschip te mogen sturen naar de haven van Nagasaki (長崎市, -shi), ten tweede dat de Russen nergens anders mochten aanmeren in Japan en ten derde een duidelijke richtlijn dat het Christendom verboden was in Japan. De Russen stuurden in 1804 een handelsschip naar Nagasaki onder leiding van Nikolaj Rezanov, maar de haven wilde zich niet openstellen. Het document dat Laksman was bekomen, was duidelijk van geen waarde. Moest Nagasaki zich wel hebben opengesteld, dan zou Rusland het eerste westerse land zijn geweest dat Nederlands exclusiviteitsrecht had weten te doorbreken. De Russen keerden met veel wroeging terug richting vasteland, niet zonder gevolg. Bronnen spreken van zeker twee Russische officieren die op Etorofu (Japans: 択捉島, Russisch: Itoeroep Итуруп) en Sachalin (japans: Karafuto 樺太) een paar Japanse dorpen plat brandden en ettelijke Japanse vissersboten hebben doen kelderen. Deze gebeurtenissen introduceerden de Russisch-Japanse Koerilen-vete, een territoriumkwestie die zal duren tot en met de dag van vandaag.

  • De strijd om de prestigieuze eer te hebben het eerste land te zijn dat Japan openstelde aan de buitenwereld, was nog lang niet opgegeven door Rusland. Rond deze tijd werd door Tsaar Alexander I een wereldwijde Russische vertegenwoordigingsmissie opgestart onder leiding van Ivan Fedorovich Krusenstern (Иван Федорович Крузенштерн). Voor Japan werd de nobele Nikolai Oetrovich Rezanov (Николай Петрович Резанов) als Russische vertegenwoordiging meegenomen, zij het onder gezag van Krusenstern. Rezanov, de stichter van de Russisch-Siberische bonthandel moest het tij gaan keren in Japan.

Het duurde dus ook niet zo lang vooraleer Rezanoff in 1804 zijn diplomatieke sterkte zou gaan uiten in Japan. Aan boord van zijn schip, de Nadejda, had hij veel geschenken voor het Shogunaat en zelfs Japanse breukelingen die werden gerepatrieerd. Desondanks kwam ook hij van een koude douche thuis door geen akkoord te kunnen loswrikken. Gezien het Shogunaat maanden stil bleef, vervolgens de onderhandelingen weigerde en ten slotte de geschenken zelfs terug gaf, reageerde Rusland nu sterker. Als wraak begon het aanvallen uit te voeren op de noordelijke kusten van Japan. Bij deze gevechten werd de Russische kapitein Golownin in 1811 gevangengenomen op Hokkaido door samoerai (侍). Gedurende 18 maanden was hij de gevangene van het Tokugawa shogunaat, die hem gebruikte voor de studie van het Russisch, diens cultuur, de staat van de Europese machtsbalans en westerse wetenschap. Zo kreeg het geïsoleerde Japan een visie op de gang van zaken in de rest van de wereld. Golownin's memoires (Memoirs of Captivity in Japan During the Years 1811,1812, and 1813) scheppen een licht op de methodes gebruikt door de Tokugawa ambtenaren.

  • Later zouden de Russen hun vroegere militaire acties verwerpen en de Russische interesse voor Japan zou een generatie lang krimpen. De interesse wakkerde echter snel terug aan toen de Opiumoorlog uitbrak in 1834. De Russische Tsaar Nicolaas I realiseerde de territoriale uitbreiding van Groot-Brittannië in Azië en die van de Verenigde Staten van Amerika in de Stille Oceaan en Noord-Amerika. Als gevolg richtte hij een comité op in 1842 dat de positie van Rusland in de Amoer regionen en Sachalin zou onderzoeken. Het comité stelde een missie voor naar het gebied onder leiding van Poetjatin. Het plan werd echter verworpen omdat men (voorlopig) overtuigd was dat Rusland niet al te veel commerciële aders in het gebied had lopen.

Niettemin werd een bescheiden expeditie opgezet om de situatie van de Amoer regionen te observeren. Hier bleef het bij, maar het was de aanloop naar een veel grootser opgezette missie.

Japan zelf bleef ook niet onberoerd door de gebeurtenissen in Azië. Het zo machtig geachte China werd door Engeland verslagen in de Opiumoorlog. Een gebeurtenis waarmee Japan op militair vlak de westerse mogendheden serieus begon te nemen. Zo zou het het zijn leger geleidelijk aan moderniseren door het oprichten van artillerie-forten, artilleriescholen en de herziening van de kustverdediging. Deze actie werd gesteund vanuit het Bakufu-regime, intellectuele groeperingen, en er werd zelfs op aangedrongen door het Keizerlijk hof. Japan isoleerde zichzelf wel van de buitenwereld, maar het was niet blind voor de westerse mogelijkheden en dreigingen.

Verloop van Poetjatin's missie
  • Een aantal jaren later ontdekte Rusland dat de Verenigde Staten van Amerika een expeditie richting Japan voorbereidden. Deze expeditie onder leiding van Commodore Matthew Perry zou mits het gebruik van Amerikaanse oorlogsschepen meer slagkracht voor de Verenigde Staten van Amerika in Azië en de Stille Oceaan moeten opleveren. In allerijl werden de plannen voor een Russische expeditie richting Japan onder het stof uitgehaald. Wederom werd Poetjatin aangesteld voor de opdracht, waarop hij en zijn squadron Europa verlaten vroeg in het jaar 1853. Het bevel luidde terug te keren met een verdrag dat niet minderwaardig zou zijn als dat van de Amerikanen en een opheldering te verkrijgen inzake de Koerilen en Sachalin. Met Poetjatin reisde de bekende Russische schrijver Ivan Aleksandrovich Goncharov mee als diens secretaris. Hij is de auteur van 'Reis om de wereld' (Russisch: Fregat Pallada - 1858 ) waarin hij de details van de reisweg en onderhandelingen neerschreef. Een waardevolle beschrijving van hoe de Japanners buitenlandse schepen ontvingen en de Russische visie hierop.
Matthew Calbraith Perry
(1794-1858).
  • Poetjatin, die in allerijl vertrokken was, zag dat zijn persoonlijke rivaal Commodore Matthew Perry hem voor zou zijn in de lange reis naar Japan en stelde aan de Amerikaan een samenwerking voor. Perry sloeg het aanbod echter af. Op 8 juli 1853 verscheen Perry in de Baai van Tokio. Het Japanse bestuur reageerde geschokt en doorheen de gehele stad Edo was er tumult. Poetjatin, die op dit moment zich richting Nagasaki begaf en zich ergens tussen Hongkong en de Bonin-eilanden bevond, wachtte de gebeurtenissen voorzichtig en observerend af. Toch werd Poetjatin's eerste diplomatieke bezoek aan Japan ingezet op 21 augustus 1853. Op deze dag arriveerde Poetjatin in de haven van Nagasaki aan boord van de Pallada, vergezeld door 4 andere schepen. Zijn komst verschilde slechts een paar weken met het vertrek van de 4 Amerikaanse oorlogsbodems van Perry. De verschijning van de kurobune (zwarte schepen) van Perry in de Baai van Tokio zouden een nieuw tijdperk inluiden in de geschiedenis van Japan.

Wel moet opgemerkt worden dat de verschijning van Poetjatins Russische oorlogsbodems op hetzelfde tijdstip zeker en vast heeft bijgedragen tot de druk, die nu woog op Japan en zijn Sakoku aan twee fronten. Maar Perry en Poetjatin werd een snel en definitief antwoord geweigerd. Van de wijze hoe het Bakufu te werk is gegaan bij de eerste ontmoeting met Poetjatin zijn weinig betrouwbare bronnen te achterhalen. Het gegeven 'Perry' was echter van grote gelijkenis, en de gevolgen van Perry's komst waren van toepassing op alle volgende buitenlandse delegaties, zoals die van Poetjatin. Perry overhandigde de eisen van de Amerikaanse president Fillmore aan het Bakufu, met grote ontstelling van Shogun Tokugawa Ieyoshi (徳川家慶). Deze zou plots ziek worden en vier dagen na het vertrek van Perry sterft de symbolische leider van het Shogunaat met gevolg het ontstaan van een politiek vacuüm in het Bakufu. De Roju ("Oudere") Abe Masahiro die in feite alle politieke macht had binnen het Bakufu raadpleegde verrassend de daimyo's, aristocraten en het keizerlijke hof voor advies.

Verrassend, gezien het Bakufu voorheen nooit inmenging duldde in deze bestuurszaken. Het werd gezien als een teken van incompetentie en onzelfstandigheid en zou het einde inluiden van het machtige Shogunaat zoals we het kenden. De aristocraten, daimyo's en het keizerlijke hof gaven echter een negatief advies: nl. de Amerikaanse eisen af te wijzen en enige buitenlandse inmenging af te wenden. Dit gold dus ook voor Rusland. Poetjatin speelde het onderhandelingsspel echter anders als Perry. Perry legde de nadruk op de militaire macht van de Verenigde Staten en de mogelijke gevolgen voor Japan. Zo dreigde hij namelijk dat er een leger van 100 kurobune schepen onderweg waren richting Japan indien het Bakufu een negatief antwoord zou geven. Poetjatin verkoos de diplomatieke en strategische weg in de hoop de Amerikaanse moeite te ondermijnen.

Rusland beloofde namelijk complete militaire bescherming van Japan door Rusland tegen de Amerikanen, moesten de Amerikanen militair ingrijpen. Op één voorwaarde en dat is dat Japan aan Rusland het zo begeerde akkoord toezegde. Poetjatin bleef 3 maanden in Japan, sterk in contrast met de Amerikaanse Perry, die met evenveel tumult weer was vertrokken als die gekomen was. Uiteindelijk vertrok Poetjatin in november 1853 richting Shanghai met dezelfde belofte als de Amerikanen. Namelijk dat die uiterlijk en ten laatste de komende lente zou terugkomen voor een antwoord van het Shogunaat.

Viceadmiraal Jevfimi Poetjatin
(1803-1883)
  • In januari 1854 hield hij woord en hervatte de onderhandelingsgesprekken. Eind februari zeilde hij richting Okinawa en uiteindelijk naar Siberië waar die van moederschip wisselde, de Diana. Vervolgens was de Russische delegatie eind 1854 wederom in Japan voor onderhandelingen, veel later als de Amerikanen. De Amerikanen hadden Japan reeds ontsloten met het Verdrag van Kanagawa in begin 1854. Bovendien was het een tijd van koloniale strijd en de Engelsen en Fransen waren in de Zee van Ochotsk en de Japanse Zee naar Poetjatin's vloot op zoek in de hoop deze te kelderen. Om een Russisch verdrag en Russische invloed in Azië te voorkomen stapten de Britten zelfs naar het Bakufu om neutraliteit van Japan te vragen indien Engeland de Russische delegatie aan zou vallen. Door een misvertaling van het Brits verzoek verkrijgen de Britten echter Engels-Japans Vriendschapsverdrag van 1854 (日英和親条約). Uiteindelijk vonden de Fransen en Britten Poetjatin nooit. Alhoewel Poetjatin zijn rivalen wel te slim af kon zijn, tegen een tsunami was die weerloos.

Op 23 december 1854 vond namelijk de Ansei Tokai-aardbeving plaats met een geschatte magnitude van 8.4 op de schaal van Richter. Een 7 meter hoge muur van water vernietigde 900 huizen in Shimoda en nog meer aan de gehele Stille Oceaan kust van Japan. Zo ook Poetjatin's schepen die aangemeerd lagen in Shimoda, waardoor de Russische delegatie op buitenlandse bodem gestrand raakte. De Russische viceadmiraal beval zijn troepen de Japanse drenkelingen te redden, maar Poetjatin's vlaggenschip Diana raakte ernstig beschadigd en zou uiteindelijk zinken. In een poging de Russische scheepsbouwtechniek te bestuderen werd op bevel van het Tokugawa sSchogunaat door Japanse timmerlui en Russische zeelieden een nieuw schip heropgebouwd. Zo kon Poetjatin op 8 mei 1855 aan boord van het pasgedoopte Russisch-Japanse schip, de Heda, terug zeil zetten richting Rusland.

Wat significant aan deze gebeurtenis is, is dat voor de eerste keer in Japans geschiedenis er een langdurig project werd uitgevoerd waarin veel Japanners en Westerlingen betrokken waren. Merkwaardig in een tijd van Sakoku, dat weliswaar op zijn einde was.

Inhoud Verdrag van Shimoda (Russisch-Japans verdrag)

Eén tsunami en drie dagen later, na de vernietiging van Poetjatin's vloot, werden de onderhandelingen reeds verder gezet. De reden dat Rusland zo graag een akkoord wenste, was de gedachte dat het Japan nodig had voor de ontwikkeling van Siberië. Rusland had zijn rijk inmiddels uitgebreid van Eurazië over Siberië en Alaska tot in het noorden van Californië op het Amerikaanse continent. Om de ontwikkeling van die veraf gelegen gebieden te stimuleren had het een ideaal gelegen land als Japan hard nodig voor plaatselijke handel. Een andere haast tijdloze reden, was dat het niet wilde onderdoen voor de Verenigde Staten van Amerika, die zoals reeds vermeld in 1854 een vriendschapsakkoord hadden ondertekend met Japan. De Japanners ervaarden Poetjatin als een zeer beschaafd en oprecht man.

Een uitspraak van Poetjatin gericht aan zijn Japanse collega Tsutsui:

"Als we onze leeftijd zouden vergelijken, heeft u de wijze leeftijd van mijn vader en heb ik maar de leeftijd van uw zoon. Ik reik uw hand opdat ik mijn vader kan dienen en zo de weg van vertrouwen niet zal verliezen."

Op 7 februari 1855 wordt het langverwachte Russisch-Japanse vriendschapsverdrag ondertekend door Poetjatin als Russische vertegenwoordiging en als Japanse vertegenwoordiging Inspecteur Generaal Masanori Tsutsui en Controlleur Toshiakira Kawaji. Het verdrag dat gebaseerd is op wederzijds vertrouwen en begrip zou een nieuw tijdperk inluiden betreffende Russische-Japanse relaties. Het verdrag bevat onder meer een handelsakkoord dat de openstelling van 3 Japanse havens aan Rusland garandeert, 1 meer als voor de Amerikanen. Bij wijze van voorbeeld bepaalt Artikel V van het verdrag dat er handel wordt gedreven via onder andere Hakodate, Nagasaki en Shimoda. De havens zullen goederenvoorziening en reparatie verzorgen. Vermeldingswaardig is Artikel VI dat Rusland toestaat consuls in Hakodate en Shimoda te plaatsen. Verder wordt in het verdrag de Noordelijke Gebieden-kwestie behandeld door het deels vastleggen van noordelijke staatsgrenzen.

  • Zo komt de Russisch-Japanse grens in de Koerilen tussen Etorofu en Urup te liggen. Alles ten noorden van deze lijn zou voortaan Russisch zijn en alles ten zuiden Japans (Etorofu, Kunashiri, Shikotan en Habomai).
  • Beide kampen doen echter water bij de wijn door van Sachalin gemeenschappelijk gebied van Japan en Rusland samen te maken en bijgevolg zou Rusland zijn legerbasis in het zuiden van Sachalin vernietigen.

Al was er met het verdrag uiteindelijk een akkoord betreffende deze noordelijke gebieden, deze zouden tot op de dag van vandaag een struikelblok blijven.

Zie ook
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.