Universiteitsbibliotheek van Amsterdam

In de loop der jaren heeft de UB vele belangrijke collecties ontvangen, zoals de collectie van Leeser Rosenthal met betrekking tot de Joodse cultuurgeschiedenis, nu bekend als de Bibliotheca Rosenthaliana. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deze bibliotheek geconfisqueerd en naar Duitsland verscheept. Enkele van de meest waardevolle werken waren echter in de Artis Bibliotheek ondergebracht. Na de oorlog is de Bibliotheca Rosenthaliana vrijwel ongeschonden aan de UB teruggegeven.

De Artis Bibliotheek is zelf ook onderdeel van de UB. Verder is er een omvangrijke kaartencollectie en zijn er collecties over de geschiedenis van het boekenvak, grafische vormgeving en typografie, en kerk- en religiegeschiedenis.

De afdeling Bijzondere Collecties beschikt over beeldbanken met digitale afbeeldingen van stukken uit de collectie of zelfs gehele boeken.

De grondslag voor de bibliotheek werd gelegd in 1578, na de Alteratie, toen de boeken en manuscripten van de rooms-katholieke kerkelijke instellingen in Amsterdam werden samengevoegd tot een voor iedereen toegankelijke bibliotheek. Oorspronkelijk bevond deze "stadsboekerij" zich in de Nieuwe Kerk, om in 1632 (bij de oprichting van het Athenaeum Illustre, voorloper van de huidige UvA) op de zolder van de Agnietenkapel te worden ondergebracht.

In de 19e eeuw was de collectie zo groot geworden (en de Agnietenkapel zo bouwvallig) dat het op verschillende andere locaties werd gehuisvest, tot de bibliotheek in 1881 het pand aan Singel 421 betrok, de voormalige Handboogdoelen, ook wel Garnalendoelen of Sint-Sebastiaansdoelen genoemd. Bij een restauratie in 1968 kwam veel van het oorspronkelijke vroeg-16e-eeuwse gebouw weer tevoorschijn, waaruit bleek dat de UBA mogelijk het oudste metselwerk en de enige laat-middeleeuwse schouw van de stad bevat. Op de begane grond van het pand bevindt zich de Doelenzaal[Noot 1], die in gebruik is als aula voor lezingen, colleges, vergaderingen, promoties en ontvangsten.

De panden aan Handboogstraat 16 en 18 werden in 1919 bij de bibliotheek gevoegd, gevolgd door het voormalige Stads-Bushuis (stedelijk arsenaal) aan Singel 423 met een gevel van Hendrick de Keyser uit 1609. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd dit gebouw – dat later dienstdeed als koninklijke stallen – met schriftelijke toestemming van de naar Londen gevluchte koningin Wilhelmina bij de bibliotheek betrokken.

Het huidige hoofdgebouw aan Singel 425 stamt uit de jaren 1960. Op deze plek stonden oorspronkelijk de Voetboogdoelen en later de 19e-eeuwse rooms-katholieke Sint-Catharinakerk. In 1939 werd de kerk afgebroken en bleef het terrein leeg tot midden jaren zestig, toen het nieuwe hoofdgebouw voor de universiteitsbibliotheek werd neergezet, van de hand van architect J. Leupen. Dit moderne gebouw wordt vaak genoemd als een van de lelijkste van Amsterdam en een voorbeeld van "koffieautomatenarchitectuur".

De afdeling Bijzondere Collecties bevindt zich aan de Oude Turfmarkt, in een door Philips Vingboons ontworpen pand uit 1642 en in het ernaast gelegen Sint-Bernardusgesticht uit 1842-'43. Hier worden ook tentoonstellingen gehouden. De restauratie van de panden begon in 2004, en in mei 2007 verrichtte koningin Beatrix de officiële opening.

In 2008 verhuisden de collecties van de UvA departementen Mediastudies, Theaterwetenschap en Wijsbegeerte van de Nieuwe Doelenstraat en het Binnengasthuisterrein naar het UBA-hoofdgebouw aan het Singel. De verzamelingen aan de Nieuwe Doelenstraat werden per dekschuit over het water verplaatst.

Kennis en wetenschap afgebeeld op de gevel van het UBA-hoofdgebouw aan het Singel

Handel en scheepvaart afgebeeld op de gevel van het UBA-hoofdgebouw aan het Singel

Hendrik Constantijn Cras (1739-1820) door Adriaan de Lelie (1755-1820)

Combertus Pieter Burger (1858-1936)

• Mr. Peter Vekemans van Meerhout (?–1603)
• Matthew Slade (Sladus) (1603–1628)
• Dionisius Vossius (1631–1633)
• Matthaeus Vossius (1633?–1646)
• Isaac Vossius (1646–1648)
• Prof. dr. Arnoldus Senkward (1648–1667)
• Ds. Johannes Heydanus (1667–1670)
• Prof.Dr. Gerardus Leonardus Blasius (1670–1682)
• Ds. Cornelis Danckerts (1682–1693)
• Ds. Petrus Schaak (1693–1708)
• Vier opeenvolgende burgemeesters van Amsterdam (1708–1748):
  Mr. Quirijn van Strijen, mr. Jan Trip, mr. Jan van de Poll, mr. Jan Six
• Ds. Cornelis Houthoff (1748–1752)
• Prof. dr. Pieter Burman II (1752–1777)
• Jan Hendrik Verheyk (1778?–1784)
• Prof. dr. Hendrik Constantijn Cras (1785–1820)
• Prof. dr. David Jacob van Lennep (1820–1853)
• Pieter Anton Tiele (1853–1858)
• Ds. David J. Lodeesen (1858–1862)
• Pieter de Holl Jr. (1862–1878)
• Prof. dr. Hendrik Cornelis Rogge (1878–1890)
• Dr. mr. Combertus Pieter Burger Jr. (1890–1924)
• Dr. Tietse Pieter Sevensma (1924–1928)
• Prof. dr. Johann Samuel Theissen (1929–1935)
• Dr. Johan Berg (1936–1940)
• Prof. mr. Herman de la Fontaine Verwey (1941–1969)
• Prof. dr. Sape van der Woude (1969–1976)
• Prof. dr. Ernst Braches (1977–1988)
• Drs. B. Cohen (interim-bibliothecaris 1988)
• Drs. Norbert P. van den Berg (1988–1997)
• Drs. Nol (A.J.H.A.) Verhagen (1997–2013)
• Drs. Maria A. M. Heijne (2013-2019)

• Website van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam
• Bijzondere Collecties: Geschiedenis 1405-2007