Timesharing (informatica)
Timesharing is een vorm van multitasking, vooral gebruikt tussen 1970 en 1980, waarbij een computer schijnbaar gelijktijdig gebruikt wordt door een aantal mensen die een terminal bedienen. Schijnbaar, omdat geen van de gebruikers de computer exclusief ter beschikking heeft, en in feite hun verzoeken niet tegelijk maar in stukjes na elkaar worden afgehandeld. Technisch wordt timesharing mogelijk gemaakt doordat het besturingssysteem een lopend programma kan onderbreken. Economisch was het zinvol omdat in die tijd de processor en het geheugen duur waren ten opzichte van de terminal. De gebruiker kreeg de indruk de computer geheel ter beschikking te hebben. Het beheer hoefde alleen bij de centrale computer plaats te vinden.
Algemeen
Aanvankelijk werd timesharing via telefoonlijnen aangeboden door commerciële ondernemingen, die rekeningen verstuurden op basis van de gebruikte rekentijd, aansluittijd en opslag. Later kwam ook in-house timesharing in zwang, waarbij (grote) bedrijven een eigen computer hadden, die dan door de werknemers op basis van timesharing kon worden gebruikt. Timesharing was zowel op mainframes als op minicomputers mogelijk.
Timesharingsystemen
Het concept werd voor de eerste maal beschreven door Bob Bemer in 1957 als onderdeel van een artikel voor het Automatic Control Magazine. Het eerste project om een timesharingsysteem te ontwikkelen werd uitgevoerd door John McCarthy, later in 1957, met een aangepaste IBM 704, en later met een aangepaste IBM 7090. Dit resulteerde in de ontwikkeling van het Compatible Time-Sharing System (CTSS) in 1961. CTSS wordt beschouwd als de eerste daadwerkelijke timesharingsysteem; het werd gebruikt tot 1973.
Andere timesharingsystemen uit die tijd, waarvan sommige nog steeds in gebruik zijn:
- GCOS TSS (Time Sharing System)
- IBM CMS (onderdeel van VM/CMS)
- IBM TSS/360 (nooit afgerond)
- IBM Time Sharing Option (TSO)
- KRONOS (later NOS) met de CDC 6000-serie
- Michigan Terminal System
- Multics
- MUSIC/SP
- WYLBUR
- RSTS/E
- Unix
Tot halverwege jaren 80 waren computers overwegend mainframes of minicomputers met timesharing-besturingssystemen, waarop tientallen of honderden gebruikers werkten, middels batch processing of interactief door het gebruik van terminals.
Vanaf eind jaren 70 kwam de homecomputer (hobbycomputer) en later de personal computer op, waarin aanvankelijk geen timesharing werd toegepast. Ook werd het werkstation populair, dat als computer bruikbaar was, maar tegelijk ook over een netwerk andere computers (zoals werkstations) kon benaderen. De term timesharing raakte in onbruik; in plaats daarvan sprak men nu over client-computers en -programma's die server-computers en -programma's konden benaderen. In de jaren 90 werd dit ook voor pc's gemeengoed en gingen ook zij over op besturingssystemen die volledig timesharing gebruiken, zoals Linux of de Windows NT-lijn. Computers zonder timesharing zijn tegenwoordig vooral embedded systems.