Talk (mineraal)

De naam talk is afgeleid van het Perzische en Arabische woord talq. Het mineraal wordt ook wel speksteen of zeepsteen genoemd.

Wetenschappers zijn zich bewust van de giftigheid van talk sinds de late jaren 60. In die tijd kon talkpoeder voor gebruik door consumenten sporen bevatten van asbest. Voor huishoudelijk gebruik bestemd talkpoeder wordt sindsdien gezuiverd en is asbest-vrij.

Verschillende studies hebben verbanden vastgesteld tussen talk(poeder) en longaandoeningen,[1] longkanker, huidkanker en eierstokkanker. Vanwege het wijdverspreide commerciële en huishoudelijke gebruik van talk is er veel onderzoek gedaan. In 1993 heeft het Amerikaanse National Toxicology Program de resultaten van een groot onderzoek gepubliceerd. Er bleek uit dat cosmetische talk tumoren veroorzaakt bij ratten, welke gedwongen werden 6 uur per dag, vijf dagen per week gedurende ten minste 113 weken talk te inhaleren.

Het risico op eierstokkanker zou toenemen, naarmate vrouwen vaker talkpoeder in de schaamstreek gebruiken. Uit diverse studies bleek een verband tussen deze vorm van kanker en gebruik van talk ofwel direct in/op de schaamstreek, ofwel via maandverband, tampons of ondergoed.[2] Bij een onderzoek uit 2016 hadden vrouwen die meer dan 24 jaar regelmatig talk hadden gebruikt in de schaamstreek tot 57 procent meer kans op eierstokkanker.[2] Andere studies laten juist geen verband zien tussen het ontstaan van (eierstok)kanker en talkpoeder. De hypothese dat talkpoeder de eierstokken zou kunnen bereiken, wordt niet ondersteund door bewijs.

De Belgische Stichting Tegen Kanker ziet geen reden tot ongerustheid over het gebruik van talkpoeder dat gezuiverd is.[3] Het Nederlandse ministerie van VROM is van mening dat asbestloze talk, dat wil zeggen talk die geen potentieel kankerverwekkende asbestvezels bevat, algemeen wordt erkend als veilig voor gebruik in cosmetica.

De American Cancer Society linkt gezuiverd talkpoeder ook niet aan andere vormen van kanker, zoals longkanker.[4] Mensen die beroepsmatig in contact komen met ongezuiverde talk, zoals mijnwerkers, zouden wel enig risico kunnen lopen, wellicht door de aanwezigheid van asbest in het ruwe product.

Talk ontstaat uit de verwering van silicaten van magnesium, zoals pyroxeen en olivijn, de meest voorkomende mineralen in de aardkorst.

• 
  Verschillende kleuren speksteen
• 
  Industriële speksteenwinning
• 
  Sculptuur van speksteen

Speksteenkrijt wordt gebruikt als aftekenkrijt door lassers, pijpfitters, enz. Het wordt verkocht in vierkante staafjes van 100×10×10mm, meestal in kartonnen doosjes met bv een 12-tal staafjes. Het kan veel hogere temperaturen doorstaan dan gewoon krijt en geeft een mooi afgetekende lijn. Dit is belangrijk bij het autogeen en plasmasnijden. Zelfs op roodgloeiend staal blijft de lijn zichtbaar. Om praktisch te werken spant men een metaalzaag in een bankschroef met het zaagblad naar boven. Men zaagt het voornoemde staafje eerst in twee helften van ongeveer 50mm lengte. Deze helften legt men dan afzonderlijk, dus één na één, op het zaagblad zodat een bijna diagonale zaagsnede bekomen wordt en het resultaat een stompe spie is. De punt van de spie is dan nog slechts 2 mm dik en dit is ongeveer de snijbreedte van een snijbrander of een snijschijf op een slijptol.

Talk wordt ingezet als vulstof in papier, verf, rubber, kunststof en keramiek. Het wordt ook ingezet als poeder in de cosmetica, in voedsel en in medicijnen. Het E-nummer van talk is E553b. Talk gedraagt zich hydrofoob, het heeft een hoog aandeel van bindmiddel nodig. Het zorgt voor een goede verbinding tussen verf en het te verven materiaal.

Talk wordt ook verkocht onder de namen speksteen en zeepsteen en wordt toegepast door beeldhouwers om beeldjes van te snijden. Door zijn geringe hardheid leent talk zich daar goed voor. Speksteen wordt ook gebruikt als kachelomhulsel, vanwege het vermogen om zeer veel warmte op te slaan en dat zeer langzaam weer af te geven aan de omgeving over een langere periode. Zeepsteen is een mineraal uit de talkgroep, dat saponiet genoemd wordt. Het woord saponiet is afgeleid van het latijnse woord voor zeep.

Steatiet wordt ook gebruikt in de zogenaamde "droge" weerstand-verwarmingselementen van elektrische accumulatieverwarmers voor warm water.

Talkpoeder kan ook worden gebruikt bij het herstellen van problemen aan de long, bijvoorbeeld een klaplong. Bij de behandeling van een klaplong kan men ervoor kiezen de longen "te plakken": tussen de longvliezen aan de buitenkant van de long en de binnenkant van de borstholte wordt een chemisch prikkelende stof gebracht (de meest gebruikte en bekendste is talkpoeder), waardoor een steriele ontstekingsreactie ontstaat; bij de genezing hiervan vergroeit de long aan de borstwand en klapt dan doorgaans niet meer in.

• Lijst van mineralen
• Kleimineraal
• Smectiet

•  International Chemical Safety Card van Talk (mineraal)