Stenopterygius
Stenopterygius is een geslacht van uitgestorven zeereptielen dat leefde tijdens het vroege Jura. Het waren ichthyosauriërs van gemiddelde lengte, ongeveer twee tot drie meter. Net als andere leden van de groep hadden ze lange kaken en leken ze op een dolfijn. De staartpunt was iets naar beneden gericht, wat het mogelijk maakte een staartvin te krijgen. Dit kenmerk wordt ook gevonden bij de niet verwante Metriorhynchidae als Dakosaurus. Anders dan een dolfijn had Stenopterygius nog kleine achterpootjes. Het waren waarschijnlijk viseters. De tanden laten dit zien.
| Stenopterygius Fossiel voorkomen: Onder-Jura | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Geslacht | ||||||||||||
| Stenopterygius Jaekel, 1904 | ||||||||||||
| Typesoort | ||||||||||||
| Stenopterygius quadriscissus (Quenstedt, 1858) (= Ichthyosaurus quadriscissus) | ||||||||||||
Afbeeldingen Stenopterygius op  | ||||||||||||
| ||||||||||||
Beschrijving
Stenopterygius is moeilijk te diagnosticeren door afgeleide kenmerken en het geslacht kan parafyletisch zijn. Het dier was ongeveer drie tot vier meter lang. De borst- en bekkenvinnen waren van gemiddelde lengte. De borstvinnen hadden vier hoofd- en een kortere vijfde vinger, de bekkenvinnen drie vingers en een gereduceerde vierde. Oudere exemplaren waren gedeeltelijk tandenloos. De schedel achter de orbita is erg kort, het slaapvenster is groot, het maxillaire (maxillaire bot), het palatinebot en de quadratojugale (een ander schedelbot) waren kort. Stenopterygius had 44 tot 46 wervels voor het heiligbeen.
Gebit
Bij verschillende soorten van Stenopterygius gaan tijdens het leven de tanden geheel verloren. Een studie uit 2015 concludeerde dat dit het gevolg was van een kleiner worden van de tanden, een langzamer vervanging en een sneller verouderen van de tandlagen. De dieren zouden geen tanden nodig hebben gehad omdat ze voornamelijk leefden door met de achterkant van de muil de schelpen van belemnieten te kraken.
Ecologie
Stenopterygius leefde in het Vroeg tot Midden-Jura in Europa samen met teleosauriërs als Pelagosaurus en Teleosaurus, plesiosauriërs als Plesiosaurus, pliosauriërs als Macroplata, andere ichthyosauriërs als Temnodontosaurus en vele soorten vissen en ongewervelden.
Classificatie
Stenopterygius behoort tot de groep thunnosauria, een groep geavanceerde ichthyosauriërs met een spoelvormig, verstijfd lichaam en, net als de tonijn, alleen snel door het water bewogen met staartvinnen.
Soorten
- Stenopterygius quadriscissus (Quenstedt, 1856) Jaekel, 1904 (Typusart)
- Stenopterygius longifrons (Owen, 1881)
- Stenopterygius hauffianus von Huene, 1922 (waarschijnlijk identiek met Stenopterygius quadriscissus)
- Stenopterygius uniter von Huene, 1931 (synoniem Stenopterygius megalorhinus von Huene, 1922)
- Stenopterygius aaleniensis Maxwell et al., 2012
Literatuur
- Robert L. Carroll: Paläontologie und Evolution der Wirbeltiere. Thieme, Stuttgart u. a. 1993, ISBN 3-13-774401-6.
- Richard Ellis: Sea Dragons. Predators of the Prehistoric Oceans. University Press of Kansas, Lawrence KS 2003, ISBN 0-7006-1269-6.
- Michael W. Maisch, Andreas T. Matzke: The Ichthyosauria (= Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde. Serie B: Geologie und Paläontologie. Nr. 298, ISSN 0341-0153). Staatliches Museum für Naturkunde, Stuttgart 2000, S. 67–68, (Digitalisat PDF; 2,09 MB).
Een Temnodontosaurus eurycephalus heeft een Stenopterygius hauffianus gevangen.
Een goed gefossiliseerde Stenopterygius quadriscissus.
Bij deze Stenopterygius quadriscissus is de omtrek goed zichtbaar.
Stenopterygius quadriscissus met jong.
Stenopterygius quadriscissus in vergelijking met een mens.
Stenopterygius quadriscissus zonder omtrek.
Stenopterygius quadriscissus in het Royal Ontario Museum in Toronto.
Stenopterygius quadriscissus in het Utah Museum of Natural History, Salt Lake City, Utah, USA.
Bronnen
|
Bronnen, noten en/of referenties
|