Starlink

Starlink is een satellietnetwerk in opbouw van het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf SpaceX voor het aanbieden van internettoegang. Door duizenden satellieten in een lage aardbaan te plaatsen hoopt het bedrijf wereldwijd breedbandinternet te kunnen leveren, tegen een prijs die vergelijkbaar is met huidige (bekabelde) internetverbindingen. De gebruiker heeft hiervoor een antenne nodig die “zo groot als een pizzadoos” is.

Logo
60 op elkaar gestapelde Starlink testsatellieten vlak voor ze in mei 2019 door de Falcon 9-raket in hun baan werden losgelaten
De fabriek van SpaceX in Redmond (WA) waar de satellieten worden geproduceerd.

Een van de doelen van Starlink is volgens SpaceX’ directeur Elon Musk het verdienen van geld om de ontwikkeling van SpaceX marsraket Starship en aanverwante missies mee te financieren. Er zijn vergunningen voor het operationeel netwerk met tot 12.000 satellieten en SpaceX vroeg in oktober 2019 een vergunning voor een uitbreiding met nog eens 30.000 satellieten aan.[1] Na twee lanceringen met ieder 60 satellieten was Starlink in januari 2020 gemeten naar het aantal satellieten reeds het grootste satellietnetwerk ter wereld.

Elon Musk wil met Starlink drie tot vier procent van de internetmarkt bedienen. Het netwerk richt zich op het platteland waar geen hoogwaardig internet is en 5G-techniek onaantrekkelijk is vanwege de afstanden. Hij richt zich niet op stedelijke gebieden; een satellietnetwerk zou volgens hem nooit genoeg bandbreedte voor een dichtbevolkt gebied kunnen leveren.

Geschiedenis

Plannen voor Starlink werden vanaf 2015 bekend. Eind 2017 werd de naam Starlink gedeponeerd. Ook werd een satellietenfabriek in Redmond, Washington geopend.

Op 22 februari 2018 werden twee testsatellieten genaamd Tintin-A en Tintin-B als secundaire vracht naar een polaire baan om de aarde gelanceerd. Deze satellieten hebben grofweg het formaat van een kleine koelkast. Het uiteindelijke netwerk zal echter in oostelijke richting om de aarde cirkelen. Het netwerk zou aanvankelijk uit 4.250 satellieten bestaan die op een hoogte van ongeveer 1.110 tot 1.325 kilometer om de Aarde zouden draaien. Inmiddels is het beoogde aantal uitgebreid met 7.518 die op een hoogte van 335 tot 346 kilometer om de aarde zullen cirkelen. Ook zal van 1.600 van de origineel geplande 4250 satellieten in een lagere baan op 550 kilometer worden gebracht. Uiteindelijk zou het netwerk kunnen uitgroeien tot bijna 12.000 satellieten. De satellieten zijn voorzien van een op kryptongas werkende ionenmotor om in die lage banen om de aarde te blijven en te kunnen sturen. Dat is nodig omdat zo dicht bij de aarde nog (losse) gasmoleculen voorkomen die satellieten zonder voortstuwing in enkele maanden tijd zoveel zouden afremmen dat deze terug vallen in de atmosfeer. De reden om de satellieten zo laag te laten vliegen is dat een kleinere fysieke afstand tussen de gebruiker en de satelliet minder vertraging en dus een snellere reactietijd oplevert. Starlink zal op het grootste deel van de Aarde beschikbaar zijn. De noord- en zuidpool zijn hierop een uitzondering.

In april 2019 ontving SpaceX een (eerste) licentie van de FCC om maximaal twee miljoen gebruikers op het netwerk te mogen aansluiten.

Op 23 mei 2019 begon SpaceX een serie testsatellieten te lanceren. Aan boord van de Falcon 9 voor vlucht Starlink-1 waren 60 satellieten die als prototypes dienen om de functionaliteit te bewijzen.[2] Deze Starlink v0.9 satellieten hebben nog niet de volledige functionaliteit waarbij de satellieten ook met elkaar kunnen communiceren[3]. Ze zijn wel een stuk kleiner en vooral platter dan de Tintin-satellieten. Ze zijn zo ontworpen dat ze geen speciale raket-adapter nodig hebben maar op elkaar gestapeld worden. Met een gezamenlijke massa van ongeveer 13.620 kg (227 kg per stuk) is dit de zwaarste vracht die SpaceX tot nog toe lanceerde. Musk meldde overigens dat de vracht een totale massa van 18,5 ton heeft. Waar die resterende 5 ton uit bestaat werd niet gemeld. Er wordt in de media aangenomen dat het om een verstevigde vrachtadapter gaat omdat de standaard vrachtadapter van de Falcon 9 maximaal 10.500 kilogram kan dragen. Op een foto die Elon Musk tweette is te zien dat de neuskegel vrijwel helemaal gevuld is met satellieten (alleen het toelopende gedeelte is niet gebruikt). Deze 60 satellieten werden op een hoogte van 440 km losgelaten en stegen op eigen kracht naar een baan op een hoogte van 550 km.

Op 30 juni hadden 45 satellieten hun baan op 550 km bereikt, 5 stuks klommen nog naar hun baan en er waren nog 5 stuks die tests ondergaan voordat ze die manoeuvre maken. Bij drie van de Starlink v0.9 satellieten ging het contact verloren. Deze zullen vanzelf terugvallen naar de aarde. Twee andere satellieten zullen een deorbit-manoeuvre maken om de buitenbedrijfstelling te simuleren.[4]

Op 22 oktober 2019 verzond Elon Musk voor het eerst een Tweet via een van deze Starlink satellieten.[5]

Op 10 september 2019 zei Gwynne Shotwell op de World Satellite Business Week in Parijs dat SpaceX voor 2020 24 Starlink lanceringen op de planning heeft staan.[6]. Daarmee zou alleen al het aantal Starlink-vluchten al hoger zijn dan hun huidige lanceerjaarrecord.

Wanneer er 800 satellieten zijn geactiveerd kan worden begonnen met het aanbieden van Internet. SpaceX hoopt in 2020 of 2021 zover te zijn[7]. Elon Musk verwacht dat de satellieten 5 jaar mee gaan en dan door de volgende generatie Starlink-satellieten worden vervangen. Het lanceren van de satellieten kost meer dan het bouwen van de satellieten. Wanneer SpaceX’ volgende generatie raketten genaamd Starship gereed zijn verwacht Musk dat de lanceerkosten met een factor vijf zullen afnemen. Die volledig herbruikbare raket kan 400 satellieten per keer lanceren.

Ondertussen wordt er in samenwerking met Het Pentagon gewerkt aan versleuteld Starlink internet zodat het netwerk ook geschikt wordt voor militaire toepassingen.

De lancering van de eerste batch volledig functionele satellieten vond plaats op 11 november 2019. Deze satellieten hebben een massa van ongeveer 270 kilogram per stuk en worden in een baan op 280 kilometer hoogte losgelaten. Na een aantal tests zullen ze naar een hogere baan klimmen. Een van de 60 satellieten leek bijvoorbaat al defect en werd kort na de lancering terug de atmosfeer in gestuurd.[8] Dit gebeurde ook met enkele andere satellieten die later werden gelanceerd. Vanaf lancering V1L2 werd naar een andere, elliptischer parkeerbaan gelanceerd zodat de vier stalen banden waarmee de satellieten op de raket worden vastgehouden en niet functionerende satellieten na het loslaten sneller terug in de atmosfeer vallen en verbranden met het oog op het minimaliseren van ruimteafval.

Gwynne Shotwell zei in december 2019 dat ze verwacht dat wanneer de service Starlink halverwege 2020 van start gaat het internet nog niet helemaal stabiel zal zijn maar dat dat in 2021 al sterk verbeterd zal zijn. Ook vertelde ze dat er op verschillende lanceringen verschillende experimentele coatings op de satellieten worden aangebracht om uit te vinden welke de beste is ze minder licht te laten reflecteren.[9] Er werden eind 2019 dagelijks zeven satellieten afgebouwd.

Overzicht lanceringen
Datum
Tijd (UTC)		VluchtnaamLanceerplatformRakettypeBijzonderheden
22 februari 2018
14:17		Paz/StarlinkVAFB, SLC-4EFalcon 9 FTTwee testsatellieten genaamd TinTin A & B (baan verlaagd in voorjaar 2020 t.b.v. deorbit[10])
24 mei 2019
2:30		Starlink V0.9 L1CCAFS, SLC-40Falcon 9 B560 testsatellieten
11 november 2019
14:51		Starlink V1 L1CCAFS, SLC-40Falcon 9 B5Eerste batch van 60 volledig functionele Starlinksatellieten
7 januari 2020
2:19:21		Starlink V1 L2CCAFS, SLC-40Falcon 9 B560 satellieten
29 januari 2020
14:06:49		Starlink V1 L3CCAFS, SLC-40Falcon 9 B560 satellieten
17 februari 2020
15:05:55		Starlink V1 L4CCAFS, SLC-40Falcon 9 B560 satellieten, boosterlanding mislukt
18 maart 2020
12:16:39		Starlink V1 L5KSC, LC-39AFalcon 9 B5Lancering vanaf Complex 39A omdat Complex 40 voor een andere lancering beschikbaar moet zijn. Eerste poging op 15 maart afgebroken na starten motoren. Een raketmotor begaf het in de vlucht, maar de missie kon worden volbracht. Poging tot boosterlanding was door het defect niet mogelijk.
22 april 2020
19:30		Starlink V1 L6KSC, LC-39AFalcon 9 B560 satellieten
7 mei 2020
11:30		Starlink V1 L7CCAFS, SLC-40Falcon 9 B560 satellieten

Concurrentie

Starlink is niet het enige satellietinternet-netwerk in opbouw. OneWeb heeft soortgelijke plannen waarvoor begin 2019 de eerste zes testsatellieten werden gelanceerd.[11] en in februari 2020 begon ook Oneweb met de opbouw van zijn satellietnetwerk. OneWeb heeft zich kritisch uitgelaten over de enorme hoeveelheid Starlink-satellieten. Die zouden de ruimte onveilig maken en satellietbotsingen veroorzaken. SpaceX brengt daar tegenin dat hun satellieten bestuurbaar zijn en botsing ontwijkende manoeuvres kunnen uitvoeren. Ook heeft Jeff Bezos in 2019 satellietinternet onder de vlag van zijn bedrijf Amazon dat de naam Kuiper zal dragen aangekondigd.[12] Kuiper en Starlink hebben als voordeel dat hun eigenaar ook het bedrijf bezit dat lanceringen uitvoert. Oneweb koopt daarvoor extern de lanceerservice van Arianespace en Roskosmos in. In maart 2020 vroeg OneWeb mede door de coronacrisis het faillissement aan. Een doorstart wordt verwacht maar is niet zeker.

Incidenten

Op maandag 2 september 2019 maakte ruimtevaartbedrijf ESA bekend dat de Aeolus satelliet op een hoogte van 320km boven de Indische oceaan mogelijk in botsing had kunnen komen met de Starlink-44 satelliet.[13] De satellieten lagen op koers om elkaar op minder dan vier kilometer afstand te passeren met een relatieve snelheid ten opzichte van elkaar van 14,4 kilometer per seconde.[14] De Aeolus kon op tijd een ontwijkende manoeuvre uitvoeren waardoor een botsing werd uitgesloten. Het was de eerste keer dat een satelliet van ESA moest uitwijken voor een andere satelliet. Matt Desch, directeur van satellietcommunicatienetwerk Iridium, was daarvan overigens niet onder de indruk. Hij gaf op Twitter aan dat zijn satellieten wekelijks dit soort manoeuvres uitvoeren. Uit het incident bleek wel dat er bij SpaceX iets was misgegaan met interne communicatie en het bedrijf daardoor onbedoeld niet was ingegaan op een verzoek van ESA om over de satellietpassage te overleggen.

Kritiek

Het grote aantal geplande satellieten wordt door de beroepsastronomen bekritiseerd. [15][16][17] Zij beweren dat het aantal zichtbare satellieten groter zal worden dan het aantal zichtbare sterren en dat de lichtvervuiling die zij teweeg brengen nu al gevolgen heeft voor observaties van verre hemellichamen die een lange belichtingstijd nodig hebben. Omdat de Starlink-satellieten hun banen autonoom kunnen veranderen, kunnen waarnemingen niet gepland worden om zo de lichtvervuiling te vermijden.[18]

SpaceX bekijkt een oplossing om de satellieten van een donkere beschermlaag te zullen voorzien, zodat ze meer licht absorberen. Een eerste aangepaste satelliet, de zogenaamde 'DARKSAT' is inmiddels gelanceerd, maar uit waarnemingen door amateur-astronoom en satelliet-fotograaf Thierry Legault is gebleken dat de donkere coating niet het gewenste effect heeft.[19] Ook is SpaceX bereid om de oriëntatie van de satellieten aan te passen gedurende kritische astronomische experimenten. Dit om de zonnereflectie tot een minimum te beperken.[20]

Eventuele beursgang

Gwynne Shotwell - SpaceX President en COO - onderzocht een plan om Starlink af te splitsen en naar de beurs te brengen[21]. Dit verklaarde Gwynne Shotwell op een conferentie voor investeerders in Miami, georganiseerd door JPMorgan Chase in februari 2020. Een IPO zou helpen kapitaal op te halen om de constellatie uit te bouwen. Starlink zou daarmee een belangrijke klant worden van SpaceX. Gwynne Shotwell noemde een splitsing en IPO waarschijnlijk maar gaf geen termijn of streefdatum.

Elon Musk maakte in maart 2020 duidelijk dat er voorlopig geen plannen voor een afsplitsing of IPO zijn. Hij wil Starlink eerst winstgevend maken. Hij noemde daarbij dat er nog nooit eerder een satellietnetwerk is geweest dat niet bankroet ging en dat hij dat risico met Starlink niet neemt. Hij wil het eerst volledig werkend en winstgevend hebben binnen de financiële marge van SpaceX voor hij er überhaupt over nadenkt.[22]

Trivia
Een treintje Starlink satellieten (batch V1L6) gezien vanuit Tübingen
  • De nacht na de lancering van de 60 Starlink testsatellieten kreeg de wereld voor het eerst een “trein” van 60 satellieten die zonlicht weerkaatste te zien. Dit leverde de nodige UFO-meldingen en veel media-aandacht op. Het “trein-effect” zal naarmate de afstand tussen de satellieten groter wordt minder spectaculair worden.[23] Ook na de volgende Starlink-lanceringen was zo’n “trein” zichtbaar.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.