Coronapandemie

De coronapandemie, coronacrisis of COVID-19-pandemie is de wereldwijde verspreiding in 2020 van de ziekte COVID-19 en de ingrijpende gevolgen voor de samenleving. De veroorzaker is SARS-CoV-2, een voor de mens nieuw coronavirus afkomstig uit een dierlijke gastheer.

In dit artikel wordt een actuele gebeurtenis beschreven.
De informatie op deze pagina kan daardoor snel veranderen of inmiddels verouderd zijn.
Coronapandemie
Kaart van bevestigde besmettingen van SARS-CoV-2 wereldwijd

 1–9 bevestigde besmettingen

 10–99 bevestigde besmettingen

 100–999 bevestigde besmettingen

 1000–9999 bevestigde besmettingen

 10.000+ bevestigde besmettingen

ZiekteCOVID-19
VirusstamSARS-CoV-2
Locatie Wereldwijd
Eerste besmetting Wuhan, Hubei, China
Datum eerste besmetting12 december 2019
Oorsprongzoönose
Bevestigde besmettingen3.043.122 (28 april)
Hersteld894.997 (28 april)
Overleden211.221 (28 april)
Portaal    Geneeskunde
Het aantal bevestigde besmettingen in China (blauw en groen) en in de rest van de wereld (oranje en paars) en het totaal in de wereld (rood). N.B. het gaat hier over het aantal positief bevestigde gevallen, dit is een onderschatting van het het aantal werkelijke besmettingen.
Gevallen per land geplot op een logaritmische schaal. (Status 4 april 2020) Hoe steiler de curve is, des te korter is de verdubbelingstijd van het aantal gevallen in het land. N.B. het gaat hier over het aantal positief bevestigde gevallen, niet over het aantal werkelijke besmettingen, dus de grafiek kan een vertekend beeld geven.

In december 2019 werd in de Chinese miljoenenstad Wuhan een cluster van symptomen van een "longontsteking van onbekende oorsprong" waargenomen.[1] In januari werd het virus voor het eerst geïdentificeerd. In de maanden daarna raakten miljoenen mensen over de hele wereld besmet. Een deel overleed. Sinds 11 maart 2020 wordt de uitbraak van COVID-19 erkend als een pandemie.

Het maatschappelijke leven in een flink deel van de wereld kwam voor een groot deel tot stilstand en er diende zich een recessie aan.

Achtergrond

Coronavirussen verspreiden zich onder dieren. Er waren gevallen bekend waarbij mensen geïnfecteerd werden. Vier van de bekende coronavirussen die werden aangetroffen bij mensen veroorzaken een milde luchtweginfectie, zoals een simpele verkoudheid. Twee andere varianten kunnen gevaarlijker zijn. In 2002 vond in China een uitbraak van Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) plaats, die leidde tot ca. 800 dodelijke slachtoffers. In 2012 leidde een uitbraak van Middle East respiratory syndrome (MERS) tot 850 doden in 27 landen.

Bronlocatie

De toen nog naamloze "longontsteking van onbekende oorsprong" in Wuhan werd begin 2020 al snel in verband gebracht met een 'zeevoedselmarkt' waar allerlei levende dieren werden verhandeld. De meeste geïnfecteerde patiënten hadden deze markt in Wuhan bezocht. Dat steunde de bronhypothese. Deze markt bestond uit zo'n duizend stallen waar onder meer kippen, fazanten, vleermuizen, marmotten, schubdieren, slangen, hertachtigen en de organen van konijnen en andere wilde dieren werden verkocht. Daardoor leek het aannemelijk dat dit virus afkomstig was van dergelijke dieren en werd gevreesd voor eenzelfde situatie als met de eerdere SARS-uitbraak.

Kiembron

De kiembron van het SARS-CoV-2 is nog niet vastgesteld. Op 22 januari 2020 publiceerden wetenschappers van Universiteit van Peking, Guangxi Traditional Chinese Medical University, Universiteit van Ningbo en Wuhan Biology Engineering College een artikel waarin zij vermoedden dat het virus een natuurlijke recombinant is. Het zou veel gelijkenis vertonen met een vleermuizencoronavirus en 'een coronavirus van onbekende oorsprong'. Zij zien een slangensoort als waarschijnlijkste besmettingsbron van SARS-CoV-2.[2] Eerste wetenschappelijke reacties op dat artikel uitten twijfels aan het bestaan van een virus dat zowel zoogdieren als koudbloedige dieren als gastheer heeft.[3]

Een bijgewerkte preprint van het artikel dat op 23 januari 2020 verscheen, legt de waarschijnlijke oorsprong van SARS-CoV-2 bij vleermuizen. Het genoom komt voor 96% overeen met dat van een vleermuizencoronavirus.[4]

Epidemiologie

Geografische verspreiding

Het virus is in december 2019 voor het eerst ontdekt in Wuhan in Zuid-Centraal-China. Het verspreidde zich in de eerste helft van januari 2020 vanuit de provincie Hubei, waarvan Wuhan de hoofdstad is, naar andere delen van China. Eind januari liep het aantal besmettingen in China op tot boven de tienduizend. Het overgrote deel daarvan was in Hubei. In alle andere provincies was het virus intussen aangetroffen.

Vanaf half januari 2020 dook het virus in naburige landen en gebieden op en in landen waarmee China veel internationaal verkeer heeft. Aanvankelijk waren er buiten China alleen patiënten die zelf recent in China waren als toerist, zakenreiziger of voor familiebezoek. Later traden infecties buiten China op.

Per 13 februari waren bij de WHO 170 besmettingen buiten China bekend. 89% daarvan leidde niet tot verdere besmettingen. De overige 19 leidden tot vier grotere clusters met negen of meer besmettingen.[6]

Chronologie van de verspreiding

De eerste landen en gebieden buiten China waar het virus vanaf half januari 2020 opdook, waren Thailand (13 januari); Japan (15 januari); Zuid-Korea (20 januari); Taiwan en de Verenigde Staten (21 januari); Hongkong en Macau (22 januari); Singapore (23 januari); Frankrijk, Nepal en Vietnam (24 januari); Maleisië en Australië (25 januari); Canada (26 januari); Cambodja (27 januari); Duitsland (28 januari); Finland, de Verenigde Arabische Emiraten en Sri Lanka (29 januari); Italië, India en de Filipijnen (30 januari); Verenigd Koninkrijk en Spanje (31 januari).

In de loop van februari nam het aantal landen waar het virus opdook verder toe: met België (3 februari); Egypte (14 februari); Iran (19 februari); Israël en Libanon (21 februari); Afghanistan, Bahrein, Irak, Koeweit en Oman (24 februari); Algerije, Brazilië, Kroatië, Oostenrijk, Zwitserland (25 februari); Georgië, Griekenland, Noord-Macedonië, Noorwegen, Pakistan, Roemenië (26 februari); Denemarken, Estland, Nederland, Nigeria, San Marino (27 februari); Azerbeidzjan, IJsland, Litouwen, Mexico, Monaco, Nieuw-Zeeland, Wit-Rusland (28 februari); Ecuador, Ierland, Luxemburg en Qatar (29 februari).

In maart dook het virus ook op in: Armenië, Tsjechië, Dominicaanse Republiek, Saint-Martin (1 maart); Andorra, Indonesië, Jordanië, Letland, Marokko, Portugal, Senegal (2 maart); Argentinië, Chili, Gibraltar, Liechtenstein, Oekraïne (3 maart); Faeröer, Hongarije en Polen (4 maart).

Verspreiding per werelddeel

De verspreiding van het virus en COVID-19 over de verschillende werelddelen wordt nader besproken op de volgende pagina's:

Kaart van de uitbraak van COVID-19:

 1000+ vastgestelde besmettingen

 100-999 vastgestelde besmettingen

 10-99 vastgestelde besmettingen

 1-9 vastgestelde besmettingen

Afrika
Azië
Europa
Noord-Amerika
Oceanië
Zuid-Amerika

WHO-verspreidingsgetallen

De WHO publiceerde de actuele verspreiding van het virus via een website.[7]

Sterfgevallen

Het eerste sterfgeval buiten China vond plaats op de Filipijnen: daar overleed op 1 februari 2020 een 44-jarige Chinese man aan een ernstige longontsteking die door het virus was veroorzaakt. Op 7 februari waren er wereldwijd 638 sterfgevallen in verband gebracht met het virus.

Op 9 februari 2020 overtrof het aantal van 881 gestorven personen dat van de SARS-epidemie uit 2002 en 2003 waaraan 774 mensen stierven. Het aantal besmette personen was al veel groter, omdat het sterftepercentage van 10% bij SARS hoger was dan bij het nieuwe virus, namelijk naar schatting 2%[8] Naarmate bij meer patiënten een zeer mild verloop van de ziekte wordt gezien, schatten deskundigen dat het sterftepercentage uiteindelijk lager zal blijken.

Eind februari waren circa 2.800 mensen aan het virus gestorven.[9] Op 10 april stond de teller op 87.987.[10]

Preventie

Doordat aanvankelijk de informatie rondom de nieuwe infectie onderdrukt werd, zowel in ziekenhuizen als tussen ziekenhuizen en in China, raakte veel medisch personeel besmet. Pas in de loop van januari konden medici, op basis van betere waarschuwingen, effectief strikte hygiënemaatregelen doorzetten.[11] Informatie over deze ongelukkige start van de preventie kwam pas eind januari mondjesmaat naar buiten.

Preventie in andere landen

Landen met directe vliegtuigverbindingen troffen in de loop van januari maatregelen op hun luchthavens om zieken te herkennen, bijvoorbeeld door screening met infraroodcamera's en thermometers. Bij vermoedens van besmetting werden sommige passagiers geïsoleerd en verder onderzocht en behandeld.

Risico's verkleinen

Het strategisch doel is het verkleinen van de kans op besmetting. Wordt het reproductiegetal kleiner dan 1, dan sterft de epidemie uit. Naast de aanbevolen algemene quarantainemaatregelen worden maatregelen aanbevolen voor individuen, baserend op de ervaringen met het MERS-virus: Gezonde mensen moeten:

  • nabij contact vermijden met personen die een luchtweginfectie doormaken;
  • grondig en regelmatig de handen wassen, in het bijzonder na contact met zieken en hun omgeving;
  • hand geven en ander lichamelijk contact vermijden.
  • niezen of hoesten (en ook o.a. gapen, zie het Engelse 'gleeking') in een wegwerpzakdoek of in de eigen kleding gevolgd door handen wassen;
  • afstand bewaren tot gezonden en niemand aanhoesten of -niezen
  • afstand bewaren tot zieken;

Patiënten met luchtweginfecties moeten:

  • niet zelf een arts of ziekenhuis opzoeken, maar eerst telefonisch contact opnemen bij het vermoeden van besmetting. Dan kan hulp gegeven worden zonder dat andere personen per ongeluk besmet worden.

Het verkleinen van het individuele besmettingsrisico heeft als tweede doel het vertragen van de verspreiding. Daardoor worden gezondheidsinstellingen minder overbelast en ontstaan minder logistieke problemen in de samenleving.

Staat van paraatheid; Global Health Security Index

De Global Health Security Index rangschikt 195 landen naar het niveau van beveiliging van de volksgezondheid, op pandemieën. De Index werd voor het eerst gepubliceerd in 2019. Nederland kwam daarbij uit in de top-10 (3e/195 landen, 75,6/100), België stond met 61,0/100 op 19/195, Suriname met 36,5/100 op 100/195.

Op 27 februari 2020 toonde president Donald Trump een kaart die gebaseerd was op de GHS-index, waarop te zien was dat de Verenigde Staten "het best voorbereide land ter wereld was voor een pandemie". Critici wezen erop dat de VS weliswaar boven aan de lijst staat, maar er toch lacunes bestaan inzake de toegang tot de gezondheidszorg.[12]

Quarantainemaatregelen
Wereldkaart met nationale en subnationale lockdowns

 Nationale lockdown

 Subnationale lockdown

 Geen lockdown

Quarantaine in Wuhan

Wuhan is een internationaal vervoersknooppunt. Kort voor het Chinees Nieuwjaar, dat begint op 25 januari 2020, ontstond de angst dat de ziekte zich zou verspreiden omdat men dan traditioneel op familiebezoek gaat. De Chinese overheid greep in de loop van januari met quarantainemaatregelen in door het openbare verkeer en leven in Wuhan grotendeels plat te leggen en in overleg te treden met de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Deze coördineerde al in de jaren 2000 internationaal de reacties op epidemieën zoals SARS (2003-2004), de Mexicaanse griep (2009) en MERS (2012-2017).

Cruiseschepen in quarantaine

Enkele passagiersschepen werden onder quarantaine gesteld. In het geval van de Diamond Princess die op 3 februari 2020 in Japan onder quarantaine kwam, breidde de infectie aan boord zich uit. De quarantaine werd opgeheven om de passagiers naar hun eigen land te laten terugreizen toen van de 3.700 passagiers meer dan 600 besmet waren geraakt. De Japanse infectioloog Kentaro Iwata rapporteerde over de omstandigheden aan boord: men had geen indeling gemaakt in zones met en zonder virus, en de bemanning was onvoldoende bekend met de noodzakelijke voorzorgsmaatregelen.[13]

Quarantaine in de Westerse wereld

Toen vanaf midden februari in Europa infectieclusters ontstonden, werden hier quarantainemaatregelen getroffen. Daarbij werden hotels, dorpen en steden geïsoleerd. Verder werden om te voorkomen dat mensen dicht op elkaar zouden komen en zo het virus zouden kunnen verspreiden diverse sport- en andere evenementen afgelast, uitgesteld of afgewerkt zonder publiek. Diverse competities werden stilgelegd of afgebroken.[14] Ook evenementen waarbij mensen besmet raakten met het virus werden per direct stilgelegd om verdere verspreiding te voorkomen. In de VS werd een inreisverbod voor Europeanen ingesteld om de verspreiding aldaar te beperken. In sommige landen werden scholen voor onbepaalde tijd gesloten. Ook tv-programma's, zoals talkshows werden in diverse landen zonder publiek opgenomen.

Begin april waren in vrijwel alle Europese landen strikte maatregelen genomen: samenscholingsverboden ook voor kleine groepen van drie tot vijf personen, uitgaansverboden of tenminste strikte adviezen zo mogelijk thuis te blijven en thuis te werken, sluiting van alle niet-noodzakelijke winkels en politiecontroles. Wereldwijd werden soortgelijke maatregelen door vele regeringen overgenomen, afhankelijk van de plaatselijke situatie.

Wereldgezondheidsorganisatie

De Wereldgezondheidsorganisatie maakte op 23 januari bekend, de internationale noodtoestand niet uit te roepen. De ziektegevallen waren hoofdzakelijk beperkt tot China, met name tot de regio van Wuhan.[15] Volgens de WHO waren de getroffen maatregelen voldoende om verdere verspreiding te beperken. Op 30 januari riep de WHO alsnog de noodtoestand uit (PHEIC-status)[16] nadat een comité van de VN-organisatie bepaalde dat de gezondheidsrisico's zeer ernstig en grensoverschrijdend zijn.[17] De WHO zette verschillende samenwerkingsprojecten op en coördineerde en ondersteunde het onderzoek naar het virus en zijn gevolgen. Op 11 maart maakte de WHO bekend dat de uitbraak van COVID-19 een officiële pandemie was.

Sociaal-economische gevolgen

In de eerste maand na vaststelling van de pandemie door de WHO werden de eerste gevolgen al meetbaar. Zo daalde de AEX-index binnen een week naar 535 punten, wat een krimp van 15% was.[18] In de Verenigde Staten kwamen er in twee weken 9,9 miljoen werklozen bij.[19] Ook voor de maatschappij zijn de gevolgen groot geweest: alleen al in Italië moesten 60 miljoen mensen in quarantaine[20] en internationale toeleveringsketens lagen plat.[21]

Kritiek

Kritiek op de regionale autoriteiten in China

Lokale functionarissen in Wuhan en de provincie Hubei kregen zowel in eigen land als internationaal kritiek.[22] Ze werden beschuldigd van een gebrek aan transparantie en het onterecht censureren van de Chinese sociale media tijdens de eerste weken van de uitbraak.[23][24] Op 1 januari 2020 ondervroeg de politie van Wuhan acht bewoners vanwege het "verspreiden van valse informatie", namelijk het beschrijven van de nieuwe infectie als SARS-achtig.[25] Een van hen, de arts Li Wenliang, die zijn voormalige medestudenten op de hoogte bracht van het coronavirus in een WeChat-groep, werd op 3 januari door de politie gewaarschuwd tegen het "verspreiden van onwaarheden" die "de sociale orde ernstig hadden verstoord" en werd verplicht een verklaring te ondertekenen waarin hij afstand nam van zijn gedrag.[26][27][28] Op 6 februari 2020 werd gemeld dat Li was overleden nadat hij de ziekte had opgelopen van een patiënt in januari 2020.[29] De politie van Wuhan verklaarde later via een bericht op haar officiële Weibo-kanaal dat "acht mensen waren behandeld volgens de wet".[30] De politie verduidelijkte later via Weibo dat ze alleen "voorlichting en kritiek" had gegeven en zich had onthouden van hardere straffen zoals "waarschuwingen, boetes of detentie".[31][32] Lokale functionarissen werden ook bekritiseerd, omdat ze begin januari bewijs voor de overdracht van mens tot mens verborgen hadden gehouden en op het Volkscongres berichten over de ziekte uit politieke overwegingen onderdrukt hadden.[33]

Later werd ook kritiek geuit op de centrale regering in Beijing vanwege een fout geachte aanpak in het begin van de crisis. Maar WHO-chef Tedros Adhanom Ghebreyesus was van oordeel dat kritiek alleen gepast was na een grondig onderzoek achteraf.[34]

Wetenschap

Er ontstonden initiatieven om snel wetenschappelijke onderzoeksresultaten vrij te geven. Via instant messaging en preprint-servers kwamen voorlopige resultaten onmiddellijk voor commentaar van andere onderzoeksteams beschikbaar. Gerenommeerde tijdschriften publiceerden snel, zoals de New England Journal of Medicine waar een artikel twee dagen na ontvangst in druk verscheen in plaats van de gebruikelijke vele maanden.[35] Publicaties en data rondom de uitbraak, het virus en de ziekte werden als open access op het internet ter beschikking gesteld.[36]

Veel wetenschappelijke activiteit valt stil door de beperkende maatregelen, zoals veel grote sterrewachten[37]

Coronavirussen

Ziekten bij mensen: COVID-19 · SARS · MERS
Ontdekkers die slachtoffer werden: Li Wenliang (COVID-19) · Carlo Urbani (SARS)
Ziekten bij dieren: Feliene infectueuze peritonitis · Infectieuze bronchitis
Stammen en soorten: SARS-CoV-2 · SARSr-CoV · HCoV-NL63 · MERSr-CoV · SL-CoV-WIV1 · CCoV · FCoV
Taxonomie: Betacoronavirus (geslacht) · Coronavirussen (onderfamilie) · Coronaviridae (familie) · Nidovirales (orde)
Uitbraken: Coronapandemie

Geografische verspreiding SARS-CoV-2 (niet alle landen waarin het virus is uitgebroken zijn opgenomen)
Afrika:Egypte · Zuid-Afrika
Azië:China · Iran · Hongkong · India · Japan · Macau · Noord-Korea · Singapore · Taiwan · Turkije · Zuid-Korea
Caraïben:Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden (Aruba · Caribisch Nederland · Curaçao · Sint Maarten) · Frans-Guyana · Guyana · Suriname
Europa:België · Denemarken · Duitsland · Finland (Åland) · Frankrijk · Hongarije · IJsland · Italië · Nederland · Noorwegen · Oostenrijk · Spanje · Turkije · Verenigd Koninkrijk · Zweden · Zwitserland
Noord-Amerika:Canada · Mexico · Verenigde Staten
Oceanië:Australië · Nieuw-Zeeland
Zuid-Amerika:Brazilië
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.