Stabat Mater
Het Stabat Mater is een van de beroemdste middeleeuws-Latijnse gedichten op de Moeder Gods in haar smart om de gekruisigde Christus. Het is genoemd naar de beginwoorden van het gedicht, Stabat mater dolorosa (Nederlands: 'De moeder stond bedroefd').
Geschiedenis
De auteur van het Stabat Mater was waarschijnlijk een franciscaan uit Frankrijk of Italië. Genoemd zijn Johannes Fidenza (1221-1274), de latere kardinaal-aartsbisschop Bonaventura, en John Peckham, een Engelse student van Bonaventura, die twintig jaar in Parijs woonde. In het verleden werd het gedicht toegeschreven aan Jacopone da Todi (gest. 1306). In de 15e eeuw kreeg het Stabat Mater de rol van hymne in de katholieke liturgie. Het werd dan gezongen op 15 september, de dag waarop het "Feest van de Zeven Smarten van Maria" werd gevierd. Het Concilie van Trente (1543-1563) besloot echter het Stabat Mater weer uit de liturgie te verwijderen, omdat het te profaan zou zijn (meerstemmige muziek en gebruik van niet-Bijbelse teksten in de liturgie). Het gedicht behoort sinds 1727 op gezag van paus Benedictus XIII weer officieel tot de katholieke misgezangen van het feest van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten. Daarnaast werd het sindsdien ook gebruikt als onderdeel van de "Veertien statiën van de Kruisgang" tijdens de Goede week. Er zijn verschillende Gregoriaanse melodieën bekend, van zowel voor als na de invoering van het Stabat Mater als sequentia bij het feest van de Zeven Smarten van Maria.
Muziek
Het Stabat Mater is veelvuldig op muziek gezet, door Luigi Boccherini, Emanuele d'Astorga, Marc-Antoine Charpentier, Peter Cornelius, Alphons Diepenbrock, Antonín Dvořák,[1] Henryk Górecki, Louis Théodore Gouvy, Joseph Haydn, Karl Jenkins,[2] Albert de Klerk,[3] Zoltán Kodály, James MacMillan, Frank Martin, Orlando di Lasso, Franz Liszt,[4] Giovanni Pierluigi da Palestrina, Arvo Pärt, Krzysztof Penderecki, Giovanni Battista Pergolesi,[5] Francis Poulenc, Josquin des Prez, Joseph Rheinberger, Wolfgang Rihm, Gioacchino Rossini,[6] Alessandro Scarlatti, Domenico Scarlatti, Franz Schubert, Piet Swerts,[7], Karol Szymanowski,[8] Giuseppe Tartini, Giuseppe Verdi[9] Antonio Vivaldi,[10] Arvo Pärt en vele andere componisten.
Tekst
Externe links
- Tekst in het Latijn, met vertaling van Willem Wilmink en korte toelichting.
- Vertalingen van de Latijnse tekst in het Nederlands en acht berijmde vertalingen, onder andere van Karel Vissers, Willem Wilmink, Hélène Nolthenius, Joost van den Vondel en Guido Gezelle.
- P. Maximilianus van Dun: De Middelnederlandse Vertalingen van het Stabat mater.
Bronnen, noten en/of referenties
|