Sramanisme

Sramanisme, samanisme, samana of sramana (Sanskriet: śramaṇa; Pali: samaṇa; letterlijk: "religieuze gemeenschap") is een verzamelnaam voor enkele religieuze bewegingen in de antieke oudheid in India, die gemeen hebben dat gelovigen van diverse afkomst in van de maatschappij afgezonderde religieuze gemeenschappen verlichting ("nirvana") probeerden te bereiken. Voorbeelden zijn groepen asceten of orden van monniken of nonnen. Het boeddhisme, het jainisme en enkele hedendaagse hindoeïstische sekten zijn uit het sramanisme voortgekomen.

Deze stromingen kwamen op rond 500 v.Chr., aan het einde van de Late Vedische periode. Gautama Boeddha en Mahavira, de grondleggers van boeddhisme en jainisme, leefden beide in deze tijd. Hun leer ontwikkelde zich als een reactie op het brahmanisme, de traditie van Vedisch India. Het brahmanisme kenmerkt zich door een strikte scheiding van de kasten en de tussenkomst van een priesterorde (de brahmanen) en offers bij het uitoefenen van religie. In de sramanistische gemeenschappen lag de nadruk er juist op dat alle leden gelijke status hadden ongeacht hun afkomst, en was ieder lid bezig met het uitoefenen van religie zonder tussenkomst van een priester.

Het is onwaarschijnlijk dat de opkomst van de sramanistische stromingen veel veranderde aan de dagelijkse beleving van religie onder de bevolking. De aanhangers van de nieuwe stromingen konden verdeeld worden in degenen die in de afgezonderde gemeenschap leefden, en zij die normaal in de maatschappij bleven functioneren. De laatsten ondersteunden de afgezonderde gemeenschappen. Voor hen namen leden van die gemeenschappen, zoals monniken of asceten, de rol van de brahmanistische priesters over.