Spyker (automerk)

Spyker (aanvankelijk Spijker) werd in 1880 gesticht door de Hilversumse smeden Hendrik-Jan en Jacobus Spijker. Aanvankelijk bouwden de broers koetsen. Ze waren hiermee zeer succesvol en verplaatsten hun bedrijf in 1886 naar Amsterdam. De daar opgerichte N.V. Rijtuigfabriek v/h Gebr. Spijker bouwde tussen 1897 en 1898 de Gouden Koets, een geschenk van de bevolking van Amsterdam voor de inhuldiging van koningin Wilhelmina.

In 1898 kochten de gebroeders Spijker een auto van de Duitse firma Benz, en een jaar later kregen ze toestemming om de Benz in licentie te gaan assembleren onder de naam Spijker-Benz. Hiervoor werd aan de Amsteldijk een nieuwe fabriek gebouwd, op de plaats van de vroegere hofstede Trompenburg, die in 1828 was gesloopt. De naam van het bedrijf werd N.V. Industriële Maatschappij Trompenburg.

De eerste Spyker auto verscheen in 1900 als 4-persoons Voiturette met liggend, luchtgekoelde 2-cilindermotor van naar keuze 2 of 5 pk en had een vooruitstrevende constructie met cardanas en achterasconstructie met pignon en kroonwiel.

In 1903 werd de merknaam Spijker veranderd in het meer internationaal ogende Spyker. In datzelfde jaar bouwde Spyker een auto die de eerste zescilinder ter wereld was, maar ook de eerste permanent vierwielaangedreven auto ter wereld en de eerste auto met remmen op de vier wielen. Met deze auto wist Hendrik-Jan Spijker in 1906, dankzij de vierwielaandrijving, als eerste bij een heuvelklim in Engeland de top te bereiken. De auto bestaat nog en is te zien in het Louwman Museum te Den Haag.

Op 21 februari 1907 kwam Hendrik-Jan Spijker om bij de scheepsramp met de SS Berlin, waarna Jacobus Spijker zich uit het bedrijf terugtrok. De Industriële Maatschappij Trompenburg ging in 1908 failliet, maar het bedrijf maakte een doorstart. In de zomer van 1907 nam een Spyker deel aan de rally Peking-Parijs, en finishte als tweede.

Meer bijzondere auto’s werden gebouwd: ambulances; een taximodel, dat in samenwerking met Scotland Yard was ontworpen voor Londen; de eerste hofauto (voor Koningin Wilhelmina), uitgevoerd met verstelbare banken en vloerverwarming. Nadien bleef Spyker hofleverancier voor auto's.

Het spyker-logo

In 1915 werd het bedrijf weer verkocht. Er kwam een nieuwe directeur, de vliegenier Henri Wijnmalen, die Trompenburg tot 1922 zou leiden. De naam werd: Nederlandsche Automobiel- en Vliegtuigfabriek "Trompenburg". Het motto werd Nulla tenaci invia est via ("Voor de volhouder is geen weg onbegaanbaar"), en als logo werd een combinatie van een spaakwiel en een vliegtuigpropeller gekozen. Doordat de Eerste Wereldoorlog was uitgebroken was de vraag naar auto's ingezakt. Onder de naam Spyker werden nu ook vliegtuigen gebouwd. Diverse typen werden geleverd aan de Luchtvaartafdeeling en de Marine Luchtvaartdienst. In totaal werden tussen 1914 en 1918 bijna 100 gevechtsvliegtuigen en 200 vliegtuigmotoren geproduceerd.

Spyker C4 met dichte kap uit 1924, in het Louwman-museum.

Op 6 juli 1922 ging Trompenburg opnieuw failliet. Later dat jaar volgde een tweede doorstart. Het bedrijf kon echter in de concurrentie door Amerikaanse fabrikanten niet goed meekomen, en de verkoop van het laatste topmodel, de Spyker C4, viel erg tegen. De Spyker C4 was uitgerust met een zescilinder Maybach motor, en verwierf faam in Groot-Brittannië als de 'Rolls-Royce van het continent'. Deze auto vestigde in 1922 ook nog een 24-uurs snelheidsrecord met een gemiddelde van 119 km/uur.

In 1925 werd de productie gestaakt, en op 26 mei 1926 viel het doek definitief; de inventaris werd geveild en de gebouwen werden verkocht aan een papierfabrikant. Het bedrijf had in totaal zo'n 1500 auto's geproduceerd en had meer dan 100 patenten op zijn naam staan.

De gebouwen aan de Amsteldijk werden in augustus 1993 gesloopt. Een deel van het hekwerk bevindt zich in het Louwman Museum. Hier zijn ook diverse Spykers te zien, waaronder een tweezitter uit 1912 waarop de Oude Schicht van Marten Toonder's held Olivier B. Bommel is geïnspireerd.

Spyker C2 autobus

Naast auto's werden er vanaf 1920 ook vrachtauto's en bussen geproduceerd.

Spyker heeft diverse sportieve prestaties en records neergezet. Vooral in de jaren twintig had Spyker een omvangrijk en ambitieus programma, dat ingegeven werd door de aviateurs Henri Wijnmalen en Frits Koolhoven, die daarmee wedijverden met hun vrienden bij de pas opgerichte KLM.

• Spyker 60HP
• Spyker C4

• Hendrik-Jan Spijker
• Jacobus Spijker
• Albert Gillis von Baumhauer
• Henri Wijnmalen
• Frits Koolhoven
• Joseph Valentin Laviolette

• In de film Genevieve (1953) speelt een Spyker 14/18HP een rol naast een Darracq ("Genevieve"). Deze film zorgde voor een opleving van het koesteren van oude auto's.