Sint-Jan Baptistkerk (Schriek)

Naar alle waarschijnlijkheid is het Gilis Berthout, Heer van Mechelen, die na 1303 de kerk van Schriek heeft laten oprichten omdat wij in de oprichtingsverslagen van onze parochie uit 1309 lezen dat zij vonden te Schriek: een Capella en een ecclesia toegewijd aan Sint-Jan Baptist, dus enerzijds de oude kapel en anderzijds de nieuwe kerk.

Van deze eerste kerk, die destijds ook reeds vijf altaren bezat, wat vrij uniek is in deze streek, is alleen de wit zandstenen toren overgebleven en de rondboogvormige portaaldeur herinnert nog aan de Romaanse bouwstijl. Een blikseminslag in 1654 en herstellingswerken aan de toren en voorgevel in 1687 en 1688 brengen gotische elementen (spitsboogvormige galmgaten en venster) en renaissance-structuren (speklagen van baksteen op de linker steunbeer) aan op deze toren.

De eerste grote veranderingen situeren zich tijdens de Franse Revolutie in de jaren 1794-95-96. De zijbeuken werden verbreed, verhoogd en tot vooraan met de toren doorgetrokken. Het geheel kwam zo onder een groot zadeldak. In dit gedeelte vinden we dan ook de meeste elementen die aanleunen bij de Brabantse barokarchitectuur.

Tijdens de vergroting van 1844 werden de brede kruisbeuk, een verhoogd en lichtjes vergroot hoogkoor met ronde apsis en twee ingewerkte zijaltaren en sacristieën bijgebouwd, zodat het grondplan terug een Latijns kruis vormt zoals voorheen, en dit alles met neoclassicistische elementen als zuilen en bogen, dit betekent dat in deze kerk bijna alle bouw- en kunststijlen tot een harmonisch geheel zijn verwerkt.

In 2005 werd de kerk beschermd als monument.[1] In 2016 werd de kerk langs buiten (dak- en gevelherstelling en renovatie glas-in-loodramen) grondig gerenoveerd.

• In het 6de glas-in-loodraam aan de noordkant van de middenbeuk tegen het transept is het gezicht verwerkt van Dhr. Marc Vermylen (gezicht met bril). Marc Vermylen was de zoon van dokter/burgemeester Jozef Vermylen uit Schriek. Marc Vermylen is op 23-jarige leeftijd overleden na een slepende ziekte. Dit glas-in-loodraam werd geschonken door de familie Vermylen aan de kerk. Ook de overige ramen zijn geschonken door voorname Schrieke families.
• In het verleden broedde er meermaals een kerkuil in de kerk van Schriek. Bij de renovatie van de kerk in 2017 werd hiervoor een nestkast geplaatst in het raam van de zuidelijke zijbeuk.In 1620 werd er zelfs iemand betaald om 5 kerkuilen te vangen die gewoon door de kerk vlogen en zo “de kerkce geheel onteerden”
• Ten noorden van de kerktoren ligt een kleine bruine ijzerzandsteen (tussen de kerktoren en het monument ter nagedachtenis van de gesneuvelden tijdens WOII). Deze steen moet van dezelfde ouderdom zijn als de kerktoren zelf. Vanop deze steen werd in de geschiedenis aan rechtspraak gedaan en werden belangrijke mededelingen aan de dorpelingen gegeven.

Na de heraanleg van het kerkplein (2009) was deze steen tijdelijk verdwenen waarna deze later werd teruggeplaatst.

Achter de kerk is de pastorie gelegen uit het derde kwart van de 20ste eeuw, deze kwam ter vervanging van de oude pastorie van 1776 met koetshuis, stalling en tuinmuur. De oude pastorie lag ten zuidoosten van de kerk en werd afgebroken in 1969 om plaats te maken voor een dorpsplein met de nodige parkeerplaats. Ze werd in 1970-1974 heropgebouwd in het openluchtmuseum van Bokrijk als authentiek bestanddeel van een typisch Kempisch dorp.