Semieten

Naar analogie met de theorie van Schlözer over Sem postuleerde de egyptoloog Karl Richard Lepsius een verwantschap tussen de talen van Egypte, Libië en de Koesj die terug zou gaan op afstamming van Noachs zoon Cham, en introduceerde hij de term Hamieten.[2] Deze theorie is echter ontkracht en in de vergetelheid geraakt. Afstammelingen van Jafet werden als Jafettieten aangeduid.

Een andere niet-wetenschappelijke term in dit verband is die van "Ismaëliet" of "Hagareen". Die gaat terug op Ismaël, de zoon van Abraham en Hagar. Ismaël werd met zijn moeder weggezonden en zou de stamvader zijn van volkeren, die men aanduidde als "Ismaëlieten". De Koran nam deze Bijbelse traditie over, zij het met de nodige verschillen.

In de 18e eeuw wordt de term Semitisch, die gebruikt werd in de context van de semitische taal verbonden aan de bevolkingsgroepen die deze talen spraken.[3] In de 19e eeuw werd de term 'semitisch', behorend bij de semitisch sprekende volkeren, in westerse landen omgevormd tot gebruik ervan in termen als 'antisemitisch'. Dat duidde niet op een vijandige houding tegenover Semieten in het algemeen, maar vloeide voort uit kritiek op de enige in het westen bekende subgroep ervan, de Joden. In een artikel in 1859 beschreef Ernest Renan de Semieten als volkeren met een neiging tot monotheïsme, voortvloeiend uit gewelddadige en zelfzuchtige instincten.[4] In een kritische bespreking nam Heymann Steinthal zich voor om deze renaniaanse conceptie van volksinstincten te bestrijden.[5] De joodse oriëntalist Moritz Steinschneider trad Steinthal bij en sprak voor het eerst (januari 1860) van "antisemitische vooroordelen".[6]

Achter deze discussies onder Franse en Duitse wetenschappers speelde de maatschappelijke kwestie van de integratie van de Joden.[7] Zij waren het enige Semitische volk dat prominent in Europa leefde. Toen Wilhelm Marr in 1879 zijn Antisemiten-Liga oprichtte had hij het enkel op de Joden gemunt. Het gebruik van een wetenschappelijk klinkende term moest zijn onderneming objectiever doen lijken. Toen later andere Semitische volkeren in het Europese bewustzijn verschenen was de term "antisemiet" al te zeer gelijkgeschakeld met anti-Joods om nog een betekenisverschuiving te ondergaan.

Het gebruik van het woord "semitisch" in associatie met rassentheorieën is controversieel. Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben de rassentheorieën aan populariteit ingeboet, vooral betreffende de Joden, waarvan er in heel Europa ongeveer zes miljoen in de Holocaust werden vermoord. Hierdoor wordt dit adjectief niet vaak meer gebruikt. Vooral in de Verenigde Staten is men veel vaker in etniciteiten, dus voluntaire culturele identiteiten, gaan denken. Waar men nog voluntair de oude rassencategorieën aanhoudt, vallen Joden en Arabieren nu onder 'Kaukasisch'.

Een frappant gegeven is dat juist de Joden en Arabieren zelf, met enkele uitzonderingen onder woestijnculturen, door de geschiedenis zeer weinig om ras hebben gegeven. Zo zijn gearabiseerde Berbers oorspronkelijk wel 'Semieten'. Dat geldt (wellicht) ook voor de Noord-Indiase Joden, die vrijwel allemaal naar Israël zijn geëmigreerd. In de joodse ethnos is de belangrijkste leider en profeet, Mozes, met een Midianitische vrouw (Zipporah) getrouwd.[8]

Het antisemitisme betekent nu meestal haat en discriminatie specifiek tegen Joden. Soms verbreedt men het concept, omdat taalkundig gezien ook andere 'Semieten' eronder zouden vallen.