Rijksgouw Vlaanderen

Er bestonden al sinds de 19e eeuw pangermaanse bewegingen die zich inzetten voor de vereniging van alle Germaanstalige Europeanen in één staat. Sinds de Duitse eenwording, tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870-1871, groeide de gedachte dat Duitsland hiervan het kernland zou moeten vormen, al werd dit idee in de Vlaamse Beweging pas echt populair toen België tijdens de Eerste Wereldoorlog grotendeels door het Duitse Keizerrijk werd bezet. De Duitse Flamenpolitik stimuleerde Vlaams separatisme en de activistische groep Jong-Vlaanderen maakte zich hard voor de splitsing van België en aansluiting van Vlaanderen bij Duitsland onder Nederlandse bescherming dan wel aansluiting bij Nederland onder Duitse bescherming, waarnaar verwezen werd als een Alteutonenbond. De uit Jong-Vlaanderen opgerichte Raad van Vlaanderen verklaarde in 1917 de onafhankelijkheid van Vlaanderen, die echter dode letter bleef omdat de Duitse bezetter het niet steunde en spoedig daarna zelf werd teruggedreven door de geallieerden, die niets zagen in een onafhankelijk Vlaanderen.

De strenge naoorlogse repressie trachtte al het Vlaams-nationalisme en verwante pangermaanse strekkingen de kop in te drukken, hetgeen deels een averechts effect had, zoals bleek uit de bouw van de IJzertoren die een symbool voor het Vlaamse onafhankelijkheidsstreven werd. Vanaf de jaren 30 werden ook de Groot-Nederlandse (gepropageerd door lieden als Pieter Geyl, Staf de Clercq en Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard) en Groot-Duitse stromingen (gepropageerd door lieden als Cyriel Verschaeve en Jef van de Wiele) weer populair.

Nadat in mei 1940 nazi-Duitsland in de Slag om Frankrijk in korte tijd de Lage Landen bezette en in de drie staten een militair bestuur instelde, werd Nederland op 29 mei onder een Duits civiel bestuur geplaatst (het Reichskommissariat Niederlande) en Luxemburg op 29 juli door Duitsland geannexeerd en opgenomen in de gouw Moselland. België bleef echter samen met de Franse departementen Nord en Pas-de-Calais geregeerd worden door het Militärverwaltung in Belgien und Nordfrankreich ("Militair Bestuur in België en Noord-Frankrijk") tot juli 1944.

Het Koninkrijk België werd pas op 12 juli 1944 formeel door de nazi's afgeschaft en vervangen door het Reichskommissariat Belgien und Nordfrankreich, zoals met Nederland al meteen was gebeurd. Dit is opmerkelijk te noemen, omdat tegen die tijd het Duitse leger zich al terugtrok voor de geallieerden, die vijf weken eerder op D-Day in Normandië waren aangeland. Op last van de Duitse bezetter werd in Vlaanderen de DeVlag onder de leiding van Jef van de Wiele de eenheidspartij (ten koste van de Eenheidsbeweging-VNV, die gematigder en eerder grootneerlandistisch was), in Wallonië Rex onder de leiding van Léon Degrelle. De collaborateurs behaalden een pyrrusoverwinning want toen in september 1944 de geallieerde tanks België binnenrolden, was ook hun rijk voorbij. Op 30 augustus had Van de Wiele zijn medestanders al opgeroepen naar Duitsland te vluchten, waar hij te Keulen aangesteld als Landsleider van het Vlaamsche volk, de voorzitter van de Vlaamsche Landsleiding – een soort nationaalsocialistische Vlaamse regering in ballingschap vormde; hetzelfde gold voor Dégrelle. Vele van hun volgelingen vluchtten naar Duitsland waar ze nog werden ingelijfd in de Waffen-SS om in de laatste veldslagen van het Derde Rijk mee te vechten.

Terwijl de nazi's amper nog militaire zeggenschap hadden in België, werd op 15 december 1944 het Reichskommissariat Belgien und Nordfrankreich gesplitst in een Reichsgau Flandern en een Reichsgau Wallonien[3]; beide werden geannexeerd door het Duitse Rijk. Een dag hierna lanceerde het Duitse leger het Ardennenoffensief in een poging Luxemburg en België te heroveren, maar verder dan enkele dunbevolkte streken in Zuid-België kwam het bereik van de Rijksgouw Wallonië niet, en de Rijksgouw Vlaanderen werd in het geheel niet gerealiseerd. Hun opheffing werd bezegeld met de volledige en onvoorwaardelijke Duitse overgave op 8 mei 1945.