Provinciale Zeeuwsche Electriciteits-Maatschappij

De N.V. PZEM werd in 1919 opgericht als provinciaal elektriciteitsbedrijf, in dezelfde tijd als veel andere provinciale elektriciteitsbedrijven in Nederland. Doel van deze bedrijven was het op provinciaal niveau ter hand nemen van de verdere elektrificatie van de provincies, en in het bijzonder het platteland. Net als in andere provincies meende het provinciaal bestuur dat de kleinere plaatsen en afgelegen percelen bij uitsluitend particuliere (commerciële) exploitatie nooit van elektriciteit zouden kunnen worden voorzien.

De grootste aandeelhouder van de PZEM was de provincie Zeeland. Enkele gemeenten hadden kleinere aandelen in de NV.

Het (toekomstige) verzorgingsgebied van de PZEM werd onderverdeeld in drie zogeheten groepen:

• De noordelijke groep: Schouwen-Duiveland, Tholen, Sint Philipsland
• De middengroep: Walcheren, Noord- en Zuid-Beveland
• De zuidelijke groep: Zeeuws-Vlaanderen

In 1922 werd begonnen met de bouw van een centrale voor Zeeuws-Vlaanderen in de gemeente Westdorpe. Deze kolencentrale, gesitueerd aan de westzijde van het Kanaal van Gent naar Terneuzen, nabij Sluiskil, werd in mei 1923 in gebruik gesteld.

Voor de middengroep en de noordgroep liet de elektrificatie langer op zich wachten, onder meer omdat niet op voorhand duidelijk was dat elektriciteitsproductie door de PZEM zelf de beste oplossing was. Voor de noordgroep en middengroep werd overwogen elektriciteit te 'importeren' van de PNEM via een nieuw aan te leggen kabel, en de voorziening op Walcheren zou kunnen geschieden via een contract met de Societé Anonyme d'Éclairage et Tramways Electriques in Vlissingen, die een eigen centrale exploiteerde en al elektriciteit leverde.

In 1928 werd ervoor gekozen de opwekking in de middengroep zelf te regelen, door hetzij een eigen centrale te bouwen, hetzij de bestaande particuliere centrale in Vlissingen over te nemen.

In datzelfde jaar werd begonnen met de aanleg van een distributienetwerk voor de noordgroep. De daarvoor benodigde elektriciteit werd in eerste instantie betrokken van de PNEM.

In 1937 kwam aan de Poelendaelesingel 10 te Middelburg een nieuw hoofdkantoor gereed, in traditionalistische stijl, naar ontwerp van Arend Rothuizen. Het gebouw is altijd in gebruik gebleven bij PZEM en later bij DELTA, en is in 2000 ingeschreven als rijksmonument.

Tram in Middelburg in de jaren 30

In 1929 nam de PZEM uiteindelijk de Societé Anonyme over, die een elektrisch tramnet exploiteerde en ook met de eigen centrale elektriciteit leverde aan Vlissingen en Middelburg. De PZEM was eigenlijk alleen geïnteresseerd in de elektrische centrale en het distributienet, maar de Societé Anonyme eiste dat het gehele bedrijf zou worden overgenomen, inclusief de tramwegen. De exploitatie van de tram zou nog tot 1944 door de PZEM worden voortgezet.

In 1970 ging de N.V. Zeeuwse Gasmaatschappij (ZEGAM) op in de PZEM, en de naam werd veranderd in N.V. Provinciale Zeeuwse Energie-Maatschappij.

Protest tegen kernenergie bij de kerncentrale Borssele in 1979

Het jaar daarvoor had de PZEM besloten een kerncentrale te bouwen bij Borssele, in combinatie met een overeenkomst voor de levering van grote hoeveelheden elektriciteit tegen een lage prijs aan een in Zeeland te bouwen vestiging van de aluminiumproducent Pechiney. Tot ongenoegen van de Nederlandse industrie werd de opdracht voor de bouw van Borssele niet gegund aan een consortium van Nederlandse bedrijven (Neratoom) en het Amerikaanse Westinghouse, maar aan het Duitse Siemens/KWU. De kerncentrale Borssele kwam in 1973 in bedrijf.

In 1990 werden de elektriciteitscentrales van PZEM ondergebracht in de Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ) waar op dat moment al de centrales van PNEM en PLEM waren ondergebracht. PZEM kreeg een belang van 1/3 in de EPZ. De nieuwe Elektriciteitswet 1989 schreef voor dat de elektriciteitsproductie moest worden afgescheiden van de levering en het netbeheer. De levering van gas en elektriciteit en het netbeheer werden in 1991 samengevoegd met de Watermaatschappij Zuid-West Nederland tot één Zeeuws nutsbedrijf dat alle voorzieningen bundelde, onder de naam DELTA Nutsbedrijven.

In de Wet onafhankelijk netbeheer van 2006 werd bepaald dat het netbeheer niet langer gecombineerd mocht worden met de productie en levering van elektriciteit. Als gevolg daarvan werd uiteindelijk in de jaren 2015-2017, na een lang juridisch proces, DELTA opgesplitst in drie delen:

• een netbeheerder met de naam DELTA Netwerkbedrijf (inmiddels Enduris) die al eerder als dochteronderneming was verzelfstandigd;
• een bedrijf voor levering van kabel-tv, internet, telefonie en energie, dat als DELTA verdergaat. Dit bedrijf verzorgt tevens facturering en onderhoud voor het drinkwaternet van Evides
• een bedrijf voor productie van elektriciteit en energielevering aan zakelijke afnemers, dat (opnieuw) onder de naam PZEM handelt.