Protesten in Hongkong in 2019

Demosistō hield op 15 maart een sit-in-protestevenement in het overheidsgebouw van Hongkong. Het was het eerste protest tegen de uitleveringswet. Op 31 maart 2019 organiseerde het CHRF de eerste demonstratie tegen de uitleveringswet. Claudia Mo, de voorzitter van het pro-democratiekamp en Lam Wing-Kee, een uitgever die in 2015 door Chinese agenten ontvoerd was, leidden de bijeenkomst. Hooggeplaatste democratische activisten, zoals kardinaal Joseph Zen, advocaten Martin Leen en Margaret Ng, en Apple Daily-eigenaar Jimmy Lai waren ook bij de demonstratie aanwezig. Volgens de organisatoren waren er 12.000 demonstranten, terwijl de politie sprak van 5.200. Op 28 april was er een tweede demonstratie tegen de uitleveringswet. De politie schatte hier het aantal deelnemers op 22.800, de organisatoren meldden echter dat er 130.000 mensen op de been waren. Carrie Lam volhardde echter in haar standpunt dat de wet aangenomen moest worden. De urgentie van de wet werd door Lam beargumenteerd met het feit dat Chan Tong-Kai, de verdachte van de moord in Taiwan die de aanleiding vormde voor de uitleveringswet, in oktober vrijgelaten zou worden. In april waren er tevens protesten tegen de veroordeling van leiders van de protesten in Hongkong in 2014. In 2014 werd vooral geprotesteerd tegen de Chinese inmenging in de kandidatenlijst voor de verkiezingen van de Chief Executive of Hong Kong in 2017. Deze protesten brachten uiteindelijk geen concrete veranderingen teweeg.

Demonstratie op 16 juni 2019 met twee miljoen deelnemers (volgens de organisatoren).

Op 12 juni 2019 stond de tweede behandeling van de uitleveringswet gepland, maar dit kon niet doorgaan vanwege aanhoudende protesten bij het gebouw van de Wetgevende Raad. Een aantal demonstranten drong het gebouw binnen, en werd vervolgens door de politie verdreven met gebruik van traangas en rubberen kogels.[5] Er raakten meer dan zeventig mensen gewond, voornamelijk demonstranten, politieagenten en journalisten. De regering van Hongkong karakteriseerde de protestacties als rellen, onder meer vanwege brandstichten en het gooien van stenen richting de politie.[6] Het hardhandige optreden van de politie werd ook sterk bekritiseerd, in het bijzonder vanwege agressie tegenover journalisten.[7]

Op 15 juni 2019 stelde Lam de behandeling van het wetsontwerp voor onbepaalde tijd uit, maar het wetsvoorstel zou niet worden ingetrokken. Daarop kwam het op 16 juni tot een nieuwe protestmars door het stadscentrum. De regering werd opgeroepen om het wetsontwerp helemaal in te trekken. Verder eisten de demonstranten het aftreden van Lam, de vrijlating van gearresteerde demonstranten en de aanstelling van een onafhankelijke onderzoekscommissie om het handelen van de politie te onderzoeken. Vertegenwoordigers van het CHRF spraken over meer dan twee miljoen deelnemers, andere schattingen zijn gebaseerd op enkele honderdduizenden mensen. Omdat bij deze demonstraties een christelijk lied werd gezongen, moesten ze juridisch worden beschouwd als religieuze bijeenkomsten, waarbij de politie geen wettelijke grond heeft om in te grijpen.[8]

Kleurrijk parapluprotest bij het stadhuis van Sha Tin tijdens de algemene staking op 5 augustus 2019.

Op 1 juli, de dag van de teruggave van Hongkong aan China, vindt traditioneel een protestmars plaats. Deze keer demonstreerden honderdduizenden mensen vreedzaam in het centrum van Hongkong-eiland. Tegelijkertijd escaleerden de protesten bij de Wetgevende Raad, het parlement van Hongkong. Nadat honderden demonstranten het parlement bestormden en vernielingen aanrichtten, ontruimden politieagenten met schilden, wapenstokken en geweren met rubber kogels het gebied en doorzochten het parlementsgebouw.[9] Tienduizenden inwoners van Hongkong gingen in juli 2019 de straat op voor protesten in de buurt van het financiële district. In de grenssteden Sheung Shui en Sha Tin demonstreerden ze onder andere tegen impopulaire dagjesmensen en handelaren van het Chinese vasteland. Dit resulteerde in botsingen met de politie.

Op 21 juli werden in een metrostation in het District Yuen Long demonstranten aangevallen door knokploegen, waarbij 45 mensen ernstig gewond raakten. Volgens critici kwam de politie, "ondanks schrijnend hulpgeroep" pas na meer dan een uur tussenbeide.

De aankomsthal van het vliegveld van Hongkong in augustus 2019.

Demonstratie op 18 augustus 2019 met 1,7 miljoen deelnemers (volgens de organisatoren).

Na de aanvallen van 21 juli in het metrostation werden de protesten grimmiger en richtten zich mede tegen het politiegeweld. In het algemeen werd de toenemende invloed van de Volksrepubliek China bekritiseerd. Hongkong-bestuurder Carrie Lam werd ervan beschuldigd samen te spannen met de regering in Beijing. Op 5 augustus was er een algemene staking waarbij duizenden demonstranten het verkeer en het trein- en busvervoer lamlegden en waarbij veel vluchten werden geannuleerd.[10]

Vanwege de voortdurende en zich uitbreidende protesten in Hongkong waarschuwde de Chinese regering op 7 augustus 2019 dat 'elke poging tot afscheiding zal worden neergeslagen'.[11]

Op 12 en 13 augustus moesten de vluchten op Hongkong International Airport worden opgeschort omdat de aankomst- en vertrekhallen werden bezet door demonstranten die een zitstaking hielden. Veel demonstranten droegen blinddoeken als reactie op een incident op 11 augustus, waarbij in het district Tsim Sha Tsui een demonstrant (die naar verluidt als medisch vrijwilliger werkte) door een rubberen kogel van de politie ernstig gewond werd aan het rechteroog. Bovendien meldde de Chinese Global Times dat de bewapende Volkspolitie van China zich verzamelde voor een grote oefening in Shenzhen, een stad nabij de grens met Hongkong. Amerikaanse inlichtingendiensten hebben naar verluidt ook president Donald Trump laten weten dat soldaten van het Volksbevrijdingsleger naar de grens met Hongkong werden gebracht.[12] China weigerde twee Amerikaanse oorlogsschepen de haven van Hongkong binnen te laten: het amfibisch transportschip USS Green Bay zou eigenlijk de haven op 17 augustus aandoen en de kruiser USS Lake Erie in september. Liu Xiaoming, de Chinese ambassadeur in het Verenigd Koninkrijk, dreigde in te grijpen "om de rellen snel te onderdrukken."[13]

Op 18 augustus organiseerde het CHRF weer een grote demonstratie. DPA-verslaggevers schatten het aantal deelnemers op aanzienlijk meer dan een miljoen mensen.[14]

De volgende dag kondigde regeringsleider Lam een dialoog aan met Hongkongers uit alle lagen de bevolking. Ze weigerde echter op de eis van de demonstranten in te gaan voor een onafhankelijke onderzoekscommissie, die de politieoperaties van de afgelopen weken moet gaan onderzoeken.

Op 23 augustus vormden naar schatting 210.000 demonstranten een 60 kilometer lange menselijke keten in de stad om hun eisen te kracht bij te zetten. Deze zogenaamde Hongkongse weg werd georaniseerd naar voorbeeld van de Baltische Weg, die dag 30 jaar geleden. Dat was een demonstratie waarbij twee miljoen mensen een menselijke keten vormden van Tallinn via Riga naar Vilnius, om onafhankelijkheid te eisen van de Sovjet-Unie.

Op 25 augustus kwam het tot een gewelddadige confrontatie tussen politie en demonstranten. Nadat de politie een opstandige menigte met traangas uiteen probeerde te drijven, gooiden de demonstranten met molotovcocktails en stenen. Uiteindelijk verdreef de politie de demonstranten met waterkanonnen. Later die avond werd door de politie voor het eerst een schot afgevuurd, door een agent die zich door een groep demonstranten in het nauw gedreven voelde.[15] Ondanks een verbod demonstreerden op 31 augustus opnieuw duizenden personen tegen de Hongkongse overheid. De politie gebruikte daarbij traangas en waterkanonnen tegen demonstranten bij het parlementsgebouw.

Als gevolg van de maandenlange protesten, kondigde regeringsleider Lam op 4 september aan dat ze het wetsontwerp betreffende leveringen aan China had ingetrokken.[16] Met de formele intrekking van de wet heeft het regeringshoofd aan een belangrijke eis van de protestbeweging voldaan. Na de concessie van het regeringshoofd gingen het volgende weekend de demonstraties op kleinere schaal door, met nog steeds enkele tienduizenden deelnemers.Net als bij de protesten vijf jaar eerder, die evenwel eindigden zonder concrete politieke successen, riepen de demonstranten in Hongkong ook op tot algemeen stemrecht en herhalen zij de overige eisen van voorgaande maanden.

Studentenactivist Joshua Wong, die net als bij de protesten in 2014 een vooraanstaande rol speelde bij de protesten, vroeg bondskanselier Angela Merkel in een open brief om op te komen voor de eisen van de demonstranten tijdens haar staatsbezoek aan China in september. Hij werd vervolgens een dag in hechtenis genomen voordat hij naar Duitsland reisde voor een evenement in het restaurant van het Rijksdaggebouw. Daarbij kreeg hij niet de gelegenheid om Merkel te ontmoeten.[17]

Begin oktober escaleerde het protest nog verder, en leidde tot rellen waarbij Hongkong in feite lamgelegd werd, en de eerste economische recessie sinds 2008 in zicht kwam. De demonstranten stichtten brand bij diverse metrostations en bankgebouwen, en de politie reageerde met traangas.[18] Lam verbood demonstranten het dragen van maskers op grond van een oude wet uit het Britse tijdperk om het geweld te beteugelen.

Halverwege oktober waarschuwde de politie dat de protestacties inmiddels "geëscaleerd waren tot een levensbedreigend niveau". Activisten gooiden twintig brandbommen richting een politiebureau, terwijl andere demonstranten winkels en metrostations aanvielen en vernielden. Een politieman werd aangevallen met een stanleymes, en er ging een zelfgemaakte bom af terwijl een politieauto langsreed. Volgens de politie was dit vergelijkbaar met een terroristische actie. De demonstranten gaven echter aan geen andere mogelijkheid te hebben, en dat escalatie van geweld in dit geval onvermijdelijk was.[19]

Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken heeft in augustus 2019 namens de Nederlandse regering zijn bezorgdheid uitgesproken, waarbij hij vooral opriep om via overleg tot een oplossing te komen. De regering wijst beweringen dat het Westen schuld heeft aan de onlusten van de hand.[20]

VN-commissaris voor mensenrechten Michelle Bachelet stelde vast dat leger en politie het leven van demonstranten in gevaar hebben gebracht. Bachelet drong er bij de Hongkongse autoriteiten op aan te zorgen voor naleving van internationale regels over het gebruik van geweld bij oproer. De protesten hebben ertoe geleid dat sommige landen (zoals het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Canada) reiswaarschuwingen of gedragsverklaringen (Zuid-Korea) naar Hongkong hebben uitgegeven.

Bovendien riepen 74 niet-gouvernementele organisaties (waaronder Reporters Without Borders, Amnesty International en Human Rights Watch) premier Carrie Lam van Hongkong in een open brief op om de wet in te trekken.

Margarete Bause (Bündnis 90/Die Grünen), vice-voorzitter van de Duits-Chinese groep parlementariërs, eiste dat Duitsland en de EU zich duidelijk aan de zijde zouden scharen van de vreedzame democratiebeweging. Ook Christian Lindner, federale voorzitter van de FDP, eiste meer aandacht voor en solidariteit met de oppositie in Hongkong.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas (SPD) ontmoette activist Joshua Wong op een informele bijeenkomst in september 2019. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken sprak vervolgens van een "gebrek aan respect" voor de soevereiniteit van de Volksrepubliek en inmenging in binnenlandse aangelegenheden. Het Duitse ministerie wees het bezwaar van de hand, met als argument dat ontmoetingen met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld gebruikelijk zijn, omdat de federale regering immers streeft naar vrijheid van meningsuiting.

Staatsmedia in China waarschuwden de demonstranten, die eerder als "criminelen" bestempeld werden, te stoppen met demonstreren aangezien Hongkong "een onafscheidelijk deel van de Chinese Volksrepubliek" is; elke splitsingspoging zal worden "verpletterd". De demonstraties op 8 september duiden er volgens Beijing op dat buitenlandse troepen achter de protesten zitten.[21][22]