Operatie Silberfuchs

Na de bezetting van Noorwegen hadden de Duitsers plannen om nikkelmijnen van Petsamo (toen van Finland) te bezetten, voor het geval er een nieuwe oorlog zou uitbreken tussen Finland en de Sovjet-Unie. Deze operatie kreeg de codenaam Operatie Renntier. Duitsland had toen al van Finland het recht gekregen om troepen te transporteren door Noord-Finland.

Het plan voor Operatie Silberfuchs

In januari 1941 kreeg de Duitse officier Erich Buschenhagen de opdracht om met de Finnen een mogelijke gezamenlijk Fins-Duitse invasie van Rusland te bespreken, met Finse leiderschap. In februari van dat jaar kwamen de Finnen en Buschenhagen tot een overeenkomst en de Duitsers begonnen direct met het verplaatsen van hun troepen uit Noorwegen, afkomstig van het AOK Norwegen, naar Finland, onder de codenamen Blaufuchs I en Blaufuchs II. Vijf Duitse divisies, alsmede twee speciale pantsereenheiden, werden in positie gebracht in Noord-Finland, samen met enkele Finse eenheden die waren gemobiliseerd onder het mom van "grens oefeningen".

Het offensief zou bestaan uit een tangbeweging, uitgevoerd in drie fasen. De eerste, voorbereidende fase, genaamd Operatie Renntier, was de bezetting van Petsamo en Kirkenes. Deze operatie zou worden uitgevoerd door twee divisies Gebirgsjäger van het Gebirgskorps Norwegen, onder bevel van Eduard Dietl. Door de bezetting van Petsamo zou het korps, via Kirkenes, in positie komen voor een aanval op Moermansk.

De andere twee fasen zouden gelijktijdig worden uitgevoerd. De noordelijke aanval, codenaam Operatie Platinfuchs, werd uitgevoerd door het Gebirgskorps Norwegen, bijgestaan door leden van het Ivalo Grenswachtersbataljon. De troepen moesten vanuit Petsamo in oostelijke richting oprukken, richting de haven van Moermansk aan de Barentszzee. De Duitse en Finse troepen zouden tegenover twee divisies van het Russische 14e Leger, de 14e- en 52e divisie, komen te staan. Het doel van Operatie Platinfuchs was het veroveren van de haven van Moermansk en het bezighouden van de Russische troepen, opdat deze zich niet konden mengen in de gevechten rond Leningrad, verder naar het zuiden.

De zuidelijke aanval, codenaam Operatie Polarfuchs, werd uitgevoerd door het Duitse XXXVI Gebirgskorps, onder Hans Feige. Het korps moest vanuit Kuusamo in oostelijke richting optrekken, langs de lijn Salla-Urinsalmo. Het XXXVI Gebirgskorps bestond uit twee Duitse divisies, de 169e Infanteriedivisie (Duitsland) en de 6. SS-Gebirgs-Division "Nord", één Finse divisie, de 6e Infanteriedivisie, ondersteund door twee Duitse speciale pantsereenheden die getraind waren om te opereren onder extreme omstandigheden. Ze zouden tegenover de Russische 122e divisie komen te staan. De bedoeling was om Kandalaksja, aan de Witte Zee (Karelië) te veroveren en om de troepen van het Russische Noordelijke Front bezig te houden, die anders naar Moermansk zouden worden gestuurd om het te verdedigen tegen Operatie Platinfuchs.

De acties werden gevolgd door verdere Finse offensieven, bijvoorbeeld rond het Ladogameer, op de Karelische Landengte en later verder in Karelië, als deel van de Vervolgoorlog.

Het eerste deel van de operatie, Operatie Renntier, werd gelanceerd op 22 juni 1941, tezamen met Operatie Barbarossa. De twee divisies van het Gebirgskorps Norwegen, de 2e en 3e divise, trokken op vanuit Kirkens en bezetten het gebied rond Petsamo. De operatie was succesvol, de Duitse verschijning aan de grens verraste de Russen. De troepen van het korps hergroepeerden zich en maakten zich klaar voor de volgende fase, Operatie Platinfuchs. In het zuiden maakten de troepen van het 'XXXVI Gebirgskorps zich klaar voor het andere deel van de volgende fase, Operatie Polarfuchs. Op 26 juni 1941 verklaarde Finland de oorlog aan de Sovjet-Unie, waarmee Operatie Silberfuchs echt kon gaan beginnen.

Op 29 juni begon de aanval van Dietls troepen. De Duitse troepen stuitten op hevig verzet van de Russische troepen van het 14e Leger en vorderden maar langzaam, terwijl de Russen hun defensie bleven bevoorraden en versterken, met een extra divisie en verschillende marine-eenheden vanuit Moermansk. De Russische troepen hielden stand en de aanvallers waren in de minderheid. Op 17 november, na enkele mislukte pogingen om de Litsarivier over te steken, moest Dietl toegeven dat Operatie Platinfuchs was mislukt. De frontlinie werd al snel rustiger toen de Duitsers het offensief staakten en zich ingroeven. De rest van de oorlog zou het noordelijke front voor het grootste gedeelte stabiel en rustig blijven, tot het Russische tegenoffensief in 1944, met uitzondering van enkele kleinere schermutselingen.

Ook de aanval van Feiges troepen begon op 29 juni. De SS divisie belandde direct in gevechten rond de dorpjes Märkäjärvi en Salla. Tijdens deze hevige gevechten presteerde de divisie zwak en moest het zware verliezen incasseren, 700 man in twee dagen. De divisie moest al snel de gevechten staken. De Duitse opmars richting Kandalaksha werd daardoor hevig vertraagd en uiteindelijk tot stilstand gebracht, terwijl het aantal troepen van het Gebirgskorps snel afnam. Al snel stagneerde ook hier het front, afgezien van enkele schermutselingen en patrouilles. Operatie Silberfuchs werd op 17 november 1941 door Hitler beëindigd.

Het mislukken van Operatie Silberfuchs had een blijvend effect op het verdere verloop van de oorlog. Terwijl alle overige Sovjetlinies waren doorbroken in 1941, hielden de strijdmachten van Roman Panins Noordelijke Front stand en wisten ze de Duitse troepen met 15% te reduceren. Het Duitse falen kan worden toegeschreven aan verschillende factoren: ten eerste het terrein, dat de opmars van de Duitse troepen hinderde en leidde tot een te grote afhankelijkheid van wegen. Ten tweede het gebrek aan goede inlichtingen vooraf. Dit leidde tot verkeerde aannames en conclusies. Ten derde een lange, zwakke communicatielijn die gemakkelijk afgesneden kon worden, waardoor er zo goed als geen contact meer was tussen de troepen aan het front en die in het achterveld. Ten laatste was er het hevige verzet van de Sovjets, waardoor de doorbraak onmogelijk werd en de stagnatie van het front onvermijdelijk.

De haven van Moermansk bleef de gehele oorlog in Russische handen. Van hieruit ontvingen de Russen ongeveer een kwart van al het Lend Lease materiaal, tezamen met de haven van Archangelsk. Mede dankzij deze bevoorradingen kwam de Sovjet-Unie snel de invasie van 1941 teboven.

De oorlog in het noorden zou doorgaan tot aan mei 1945. In september 1944 sloten de Finnen vrede met de Sovjet-Unie en begon de Laplandoorlog tegen Duitsland. In oktober 1944 begon het Rode Leger Operatie Kirkenes-Petsamo, en wisten daarbij een doorslaggevende overwinning op de Duitste troepen in het Arctisch gebied te boeken.