Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Aan de Nieuwendijk werd rond 1420 een gasthuis gesticht dat verbonden was aan de tegenovergelegen Onze-Lieve-Vrouwekapel. Het Onze-Lieve-Vrouwegasthuis had aanvankelijk twee functies: onderdak bieden aan passanten en reizigers (waaronder in die tijd veel pelgrims), en het verzorgen van zwakken en ouderen. Gaandeweg verschoof de nadruk naar de tweede functie.[5] Na de Alteratie ging het gasthuis rond 1580 op in het Sint-Pietersgasthuis aan de Grimburgwal, de voorloper van het Binnengasthuis.

Het huidige OLVG werd in 1898 gesticht door de congregatie van de Liefdeszusters van de Heilige Carolus Borromeus, ook bekend als de Zusters onder de Bogen. Er werd gekozen voor een locatie aan het destijds enkele jaren oude Oosterpark in Amsterdam-Oost. Er waren zeven artsen aan het ziekenhuis verbonden. Tot ver in de twintigste eeuw waren de verpleegkundigen vooral religieuzen in zwart habijt en witte kap.[6] In 1910 werden de eerste leken in dienst genomen als verpleegsters.

De nieuwe kapel.

Het OLVG bestond naast een kapel en hoofdgebouw uit enkele bijgebouwen, zoals het Mariapaviljoen (1909) en het Sint Annapaviljoen (1925). In de loop der jaren zijn er veel verbouwingen en uitbreidingen geweest, waaronder de hoogbouw van het beddenhuis (1971). Ten behoeve van een nieuw hoofdgebouw (2003, ontwerp Bas Molenaar, EGM architecten) werd als laatste oude gebouw het Mariapaviljoen gesloopt. Bij die nieuwbouwoperatie werd ook een ondergrondse parkeergarage aangelegd en werd een nieuwe kapel gebouwd in romaanse stijl.

In 1966 werd een dependance aan de Jan Tooropstraat in de Westelijke Tuinsteden in Amsterdam-West in gebruik genomen, het Sint Lucas Ziekenhuis. Dat ziekenhuis werd in 1982 zelfstandig.[7]

De congregatie gaf de leiding over de verpleging in 1973 over aan niet-religieuzen. De laatste drie religieuzen gingen in 1989 met pensioen. Tegen die tijd waren het OLVG en het Prinsengrachtziekenhuis de enige overgebleven ziekenhuizen binnen de ring, nadat het Binnengasthuis en het Wilhelmina Gasthuis in 1983 vertrokken waren om samen te gaan in het AMC. De door de zusters gestarte opleiding van verpleegkundigen werd voortgezet, waarbij wordt samengewerkt met het AMC.

De Vereeniging voor Ziekenverpleging nam in 1857 het gebouw aan de Prinsengracht in gebruik. Sinds de fusie met het OLVG in 1994 ging het ziekenhuis door het leven als OLVG locatie Prinsengracht. De laatste bedden werden in 1996 buiten gebruik gesteld, en tot 1 december 2014 is op de locatie Prinsengracht vooral poliklinische zorg geleverd. Eind 2014 verkocht het OLVG het pand en opende een nieuwe locatie voor poliklinische zorg aan de Spuistraat.