Onze-Lieve-Vrouwekerk (Kortrijk)

De bouw van de Onze-Lieve-Vrouwekerk werd in 1199, op initiatief van graaf Boudewijn IX van Constantinopel opgestart. In december 1203 hield men de eerste eredienst in het koor van de nieuwe kapittelkerk.

De kerk speelde een belangrijke rol in de geschiedenis van het graafschap Vlaanderen. Ze lag binnen het grafelijk domein van Kortrijk dat, met uitzondering van het deel dat aan de Leie lag, volledig ommuurd en omwald was. Ze maakte zo deel uit van een burcht met een oppervlakte van ongeveer 1 hectare.

Boudewijn IX, die in 1202 op kruistocht vertrok en in april 1205 spoorloos verdween, zag de kerk nooit afgewerkt. Het was nochtans zijn bedoeling om hier de relikwie van het Heilig Haar onder te brengen, die zijn grootoom Filips van de Elzas tijdens de derde kruistocht van het Heilig Land had meegebracht. In 1205 telde het kapittel 12 kanunniken en een deken.

De Fransen bouwden hier in 1300 en 1301 een dwangburcht boven op de grafelijke burcht. Hij werd voorzien van een verdedigingsgracht (zie foto). Het driebeukig schip van de kerk en de kruisbeuk bevinden zich nog altijd in de originele toestand. Na de Guldensporenslag in 1302, die vlak in de buurt op het Groeningeveld plaatsvond, hingen de Vlamingen 500 gulden sporen van gedode Franse ridders in het koor op, als dank aan O.L.V. van Groeninge. Bretoense huursoldaten namen ze, samen met andere kostbaarheden van de kerk, in 1382 mee na de slag bij Westrozebeke. Ze werden in 1952 ter gelegenheid van de festiviteiten n.a.v. 650 jaar Guldensporenslag door kopieën vervangen die nog altijd in de kerk aanwezig zijn. De soldaten verwoestten in 1382 ook de grafelijke burcht.

In 1404 hield de lijkstoet van Filips de Stoute hier halt op zijn weg van Halle naar Dijon. In de loop van de 15e eeuw werd de kerk hersteld en verbouwd. De burcht werd niet hersteld maar door Jan zonder Vrees overgedragen aan het kapittel om zijn schulden te delgen. Het kasteel werd volledig afgebroken en het terrein verkaveld (de huidige O.L.V.-straat, Konventstraat, Guido Gezellestraat, Kapittelstraat en Pieter de Cockelaerestraat). Alles wat restte van het domein was de kerk en de artillerietoren. De Broeltorens bestonden nog niet in 1302 maar dateren van 1385 (zuidelijke toren) en 1415 (noordelijke toren).

Op 27 juli 1578 werd de kerk grondig door de Geuzen geplunderd en vernield. De herstellingen gebeurden op kosten van de stad.

In 1794 werden eerst drie kostbare schilderijen, waaronder de Kruisoprichting van Antoon van Dyck, door de Fransen in beslag genomen, in 1797 de hele kerk. 12 kloosters, kapellen en kerken werden als nationaal goed te koop gesteld. Het gebruik van de kerk als opslagruimte voor graan en bier redde ze van de sloop. Kanunnik Robette slaagde erin stiekem de kerk aan te kopen. Bij het afsluiten van het concordaat tussen Napoleon Bonaparte en Paus Pius VII kon het kerkelijk leven opnieuw hervatten en werd ze de parochiekerk van de nieuw gestichte Onze-Lieve-Vrouweparochie. In 1817 kon men schilderij van Van Dyck recupereren dank zij koning Willem I.

De Duitsers haalden op 2 maart 1944 de 6100 kg zware Mariaklok uit de toren, waarbij het stenen gewelf van de toren werd opengebroken. In juli 1944 werd de kerk zwaar beschadigd door twee luchtaanvallen waarbij 1500 ton bommen op Kortrijk werden uitgegooid. In oktober 1945 werd de vernielde klok in Duitsland teruggevonden. De brokstukken werden snel opgehaald om een nieuwe te gieten van exact dezelfde omvang en gewicht (Michiels in Doornik). Het is de op vier na grootste van het land, na Mechelen, Doornik, Maredsous en Gent. De definitieve restauratie van het kerkgebouw, onder impuls van pastoor Jan De Cuyper, startte pas in 1961. De onderwerpen van de 47 brandglasramen accentueren het grafelijk karakter van de kerk (graven van Vlaanderen, geharnaste ridders tijdens de Guldensporenslag e.d.).

• Kanunnik Roger Braye bestelde bij Antoon van Dyck een schilderij om het altaar ter ere van de Heilige Blasius te versieren. Het zou de kruisoprichting van Jezus voorstellen. Op 9 mei 1631 werd het schilderij van Antwerpen naar Kortrijk overgebracht.
• In 1770 bestelde men bij de bekende Vlaamse orgelbouwer Van Peteghem een nieuw exemplaar. Het werd een orgel met drie manualen en pedaal in een gedeelde orgelkast. In 1997 werd enkel het Groot Orgel gereconstrueerd. De reconstructie bleef tot nog toe onvoltooid.

Tegen de Onze-Lieve-Vrouwekerk is de sierlijke Gravenkapel aangebouwd. Ze is gewijd aan de heilige Catharina en werd gebouwd in opdracht van graaf Lodewijk van Male, die er zijn mausoleum wilde onderbrengen. Uiteindelijk belandde zijn stoffelijk overschot in Rijsel. De kapel is geïnspireerd op de Sainte-Chapelle van Parijs.

Binnenin bevinden zich geschilderde portretten van de graven van Vlaanderen en een opmerkelijk Catharinabeeld van André Beauneveu.

De kapel werd grondig gerestaureerd door Van der Plaetsen op het einde van de 19de eeuw, naar aanleiding van het herontdekken van de afbeeldingen van de graven van Vlaanderen. Deze portretten werden, op vraag van het kapittel, overschilderd tijdens de perikelen van de Franse Revolutie en dit om verwoesting ervan te voorkomen. Bij het herontdekken van deze portretten halverwege de 19de eeuw bleek een groot deel ervan verloren te zijn. De restauratie van deze portrettenreeks onder Van der Plaetsen roept nog steeds heel wat vragen op.

• Guido Gezelle was onderpastoor van de parochie tussen 1872 en 1889.
• Bij restauratiewerken in het begin van de twintigste eeuw vond men de grafsteen uit 1220 terug van deken Aegidius, de eerste deken van het kapittel. De grafsteen vormt het fundament voor de linkerpijler van het oude koorgedeelte en zijn kist kan dus niet worden bovengehaald.

De kerk werd herschilderd tijdens de jaren 2013/2014 waarbij heel wat ingrepen, zoals vernieuwing van de elektriciteit en de beveiliging, werden uitgevoerd. Bij die gelegenheid werden ook de kruisribben herschilderd, waardoor de ingrepen n.a.v. de restauratie na WOII duidelijk opvallen (de nieuwe kruisribben in het noordertransept, verwoest tijdens WO II, hebben immers geen beschildering) en werd ook een oudere versie van de Vlaamse Leeuw hernomen bij het herschilderen van het plafond in de kooromgang waar zich de replica van de gulden sporen (1952 - herdenking 650 jaar Guldensporenslag) bevinden.

• OLV Kerk Kortrijk

Zie de categorie Onze-Lieve-Vrouwekerk (Kortrijk) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.