Ongelovige
De term ongelovige wordt in godsdienstig verband gebruikt in twee ietwat verschillende betekenissen, maar de kernbetekenis kan worden omschreven als "iemand die niet gelooft".
Religieuze context
De term wordt in godsdienstig verband gebruikt in twee ietwat verschillende betekenissen, maar de kernbetekenis kan worden omschreven als "iemand die niet gelooft".
Niet geloven
Daaruit vloeit onmiddellijk de eerste betekenis voort: iemand die in het geheel geen religie, geen geloof aanhangt. Dat betekent niet dat hij zich door geen enkele overtuiging laat leiden. Hij kan bijvoorbeeld uitgaan van bepaalde principes.
Die principes kunnen betrekking hebben op de omgang met andere mensen: een uitgangspunt van een ongelovige zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat deze een ander moet behandelen zoals hij of zij zelf behandeld wenst te worden.
In de wetenschap kan een ongelovige ervan uitgaan dat alleen dat wat via waarneming of experiment wordt gevonden, als (voorlopige) waarheid kan worden aangenomen. Aan de leerstellingen van een of andere religie hecht deze ongelovige echter geen waarde.
Anders geloven
Doorgaans wordt het woord echter in een tweede, meer bepaalde betekenis gebruikt. Die tweede betekenis hangt samen met de ene of andere religieuze opvatting. Aanhangers van een godsdienst of andere religieuze levensbeschouwing kunnen ervan uitgaan dat hun geloof het enig ware geloof is. Daaruit kunnen twee conclusies volgen:
- Aanhangers van een andere religie geloven weliswaar, maar hangen niet het "ware" geloof aan.
- Aanhangers van een andere religie geloven niet in het enig juiste geloof, en ze worden daarmee als ongelovigen beschouwd. In dat laatste geval is het voor hen die de aanduiding "ongelovige" gebruiken van weinig belang welk ander geloof die ongelovigen eventueel aanhangen. Belangrijker is vanuit die optiek het negatieve kenmerk dat de ongelovige niet gelooft in de religie die de gelovige als enige Waarheid beschouwt.
Optiek van verschillende religies
In de islam wordt een onderscheid gemaakt tussen ongelovigen enerzijds en joden en christenen anderzijds, die zij, samen met de moslims, "mensen van het Boek" noemen.
Leden van een joodse, christelijke of islamitische familie of gemeenschap die niet langer het geloof aanhangen waaruit zij voortkomen, worden soms ook "afvalligen" genoemd.
Andere begrippen
Het begrip ongelovige wordt soms gelijkgesteld met begrippen als heiden of het islamitische kafir. Er zijn echter verschillen tussen deze begrippen.
Zo kan het woord heiden duiden op iedereen die geen geloof aanhangt, maar ook op andersgelovigen of enkel op mensen die een niet-abrahamitische religie aanhangen in het bijzonder; de uitdrukking "een heidens geloof" draagt dan ook volstrekt geen interne tegenspraak in zich. Diverse vormen van heidendom, waaronder het neopaganisme, kunnen zelfs uitdrukkelijk als vormen van geloof worden gezien.
Het Arabische woord kafir wordt wel geïnterpreteerd als "ongelovige, afvallige", maar ook hier hangt het weer van context en cultuur af wat er precies wordt bedoeld. Door sommige moslims wordt het woord vertaald met "ondankbare", mede omdat in de Koran ook de duivel (de afvallige engel Iblis) een kafir wordt genoemd.
