Landgoed Dartheide

Het Landgoed Dartheide is een landhuis met bijbehorend landgoed in Nederland, gelegen aan de Rijksstraatweg te Leersum, aan de westrand van de bebouwde kom en ten noorden van Kasteel Broekhuizen. Het in eclectische stijl opgetrokken gebouw staat rechts van de oprijlaan naar Broekhuizen en is een rijksmonument.

Villa Dartheide
Locatie
Locatie	Leersum
Coördinaten	52° 1′ NB, 5° 25′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	Landhuis
Huidig gebruik	Centrum voor integrale stresspreventie en –behandeling
Bouw gereed	1824
Verbouwing	1899
Architectuur
Bouwstijl	Eclecticisme
Bouwinfo
Eigenaar	Landgoed Dartheide B.V.
Erkenning
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	527923
Detailkaart
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

De buitenplaats werd in 1824 als Nieuw Broekhuizen[1] gebouwd voor Cornelis Jan van Nellesteyn, eigenaar van Broekhuizen. Na de dood van zijn vrouw was deze hertrouwd met zijn huishoudster[2] die ongeveer vijf maanden zwanger was.[3] Dit huwelijk vond in de ogen van zijn kinderen geen genade. Hij liet daarom een nieuwe woning bouwen voor hemzelf en zijn echtgenote, en liet Broekhuizen aan zijn zoon uit het eerste huwelijk.[4] Na de dood van C.J. van Nellesteyn kwam het huis in bezit van zijn zoon uit het tweede huwelijk, Steven van Nellesteyn. Het staat dan al bekend als Dartheide.

De bezittingen van Cornelis Jan van Nellesteyn strekten zich oorspronkelijk uit over de aan de noordzijde van de Rijksstraatweg gelegen Darthuizerberg en Donderberg. Op de Donderberg bouwde hij de Graftombe van Nellesteyn. Op de Darthuizerberg bouwde hij een jachthuis in de stijl van een Zwitsers chalêt, in de volksmond het Zwitserse huis genoemd. De bezittingen op de Darthuizerberg kwamen eind-19e eeuw in bezit van de bankier Daniël François Scheurleer, die er het Landgoed Darthuizerberg stichtte. Na het faillissement van Scheurleer & Zoonen in 1932 werd dit opgedeeld in de huidige landgoederen Darthuizerberg van Staatsbosbeheer, het particuliere landgoed Dartheuvel en het natuurgebied Dartheide van Het Utrechts Landschap.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Villa Dartheide betrokken door de plaatselijke Duitse Ortskommandant.[5]