Mis in c klein

Mozart heeft zo'n 70 religieuze werken geschreven; de meeste daarvan tijdens zijn verblijf in Salzburg. Mozarts werkgever aldaar, bisschop Colloredo, had het niet zo op langdurige missen en zeker niet als hij ze zelf moest leiden. Dientengevolge mochten de missen die voor hem geschreven werden niet langer dan drie kwartier duren. Nadat Colloredo hem de laan uitgestuurd had (naar verluidt wegens aanhoudend te laat komen) vestigde Mozart zich te Wenen, waar hij de kost ging verdienen met onder meer het schrijven van wat lichtere kost zoals serenades, sonates, pianoconcerten, symfonieën en opera's. Desalniettemin begon hij in de zomer van 1782 met de compositie van een mis. Uit niets blijkt dat hij daarvoor een (betalende) opdracht had gekregen. Er is wat speculatie dat het werk bedoeld was als een votiefgave voor zijn huwelijk.

Mozart was op 4 augustus getrouwd met Constanze en in een brief had Mozart al eerder verkondigd dat als hij Constanze als zijn vrouw naar Salzburg zou brengen hij aldaar een nieuw-gecomponeerde mis op zou voeren.[1] Het plan was om 26 oktober 1783 in de kerk van de aartsabdij Sint-Peter in Salzburg een opvoering van de mis te houden, waarbij Constanze de rol van sopraansoliste op zich zou nemen. Er is overigens geen bewijs dat deze opvoering ook daadwerkelijk plaatsgevonden heeft. Als dat wel het geval is geweest zal Mozart er delen van eerder geschreven missen ingeplakt moeten hebben; een mis moet altijd integraal uitgevoerd worden, en het werk was onvoltooid. Dat is het overigens altijd gebleven; voor hedendaagse opvoeringen wordt er gebruikgemaakt van bewerkingen van H. C. Robbins Landon, Helmut Eder van Bärenreiter en enkele anderen. In 2018 publiceerde Breitkopf & Härtl een reconstructie van de nederlandse muziektheoreticus Clemens Kemme. Deze werd in 2019 opgenomen door het koor van de Bayerische Rundfunk en de Akademie für Alte Musik Berlin olv Howard Arman.

interieur van de aartsabdij Sint-Peter in Salzburg

Er is veel speculatie waarom Mozart deze mis nooit voltooid heeft; enkele muziekwetenschappers zoals de Duitser Martin Geck stellen dat dit van doen heeft met enkele hervormingen in de kerkmuziekproductie tussen 1783 en 1790 die het nagenoeg onmogelijk maakten voor Oostenrijkse componisten om liturgische muziek op te voeren. Een andere theorie stelt dat Mozart er simpelweg geen zin meer in had vanwege privéomstandigheden; op 18 augustus 1783 stierf het eerste kind van Mozart en Constanze, Raimund Leopold, bij de voedster in Wenen, terwijl Mozart en zijn gade zich sedert 27 juli in Salzburg bevonden.

De muziek van het Kyrie en het Gloria uit deze mis heeft Mozart hergebruikt; in 1785 bracht hij het oratorium Davide Penitente (KV 469) uit dat weliswaar een andere tekst kent (in het Italiaans van de tekstdichter Saverio Mattei) maar waarvan de muziek noot voor noot overeenkomt.

Kyrie:

1. Kyrie, Andante moderato: koor en solo-sopraan

Gloria:

2. Gloria in excelsis Deo, Allegro vivace: koor
3. Laudamus te, Allegro aperto: Aria voor solo-sopraan
4. Gratias agimus tibi, Adagio: koor
5. Domine Deus, Allegro moderato: Duet voor twee sopranen
6. Qui tollis, Largo: Dubbelkoor (8-stemmig koor)
7. Quoniam tu solus, Allegro: Terzet voor twee sopranen en tenor
8. Jesu Christe, Adagio: koor
9. Cum Sancto Spiritu, Alla breve: Koor

Credo:

10. Credo in unum Deum, Allegro maestoso: Koor
11. Et incarnatus est: Andante: Aria voor sopraan

Sanctus:

12. Sanctus, Largo - Allegro comodo: Dubbelkoor (8-stemmig koor)
13. Benedictus, Allegro comodo: Alle solisten en het koor

• (de) Michael Gassmann: Wolfgang Amadeus Mozart, c-Moll-Messe KV 427. Ergänzungen und Vervollständigungen. Schriftenreihe der Internationalen Bachakademie Stuttgart, Band 15. Bärenreiter-Verlag Kassel 2010, ISBN 978-3-7618-1918-0

• Grosse Messe in c-moll: (MIDI/MP3) met oefengegevens voor koorleden
• Voorwoord (d/e) voor de bewerking/voltooiing van 2010 van Benjamin Gunnar Cohrs