Meganisoptera
Meganisoptera is een uitgestorven libellengeslacht van de Odonata. Ze worden ofwel gezien als een directe stamgroep van recente libellen of als hun zustergroep, met wie ze, volgens populair aspect, het taxon Odonatoptera vormen. Als de bekendste vertegenwoordigers omvatten ze de gigantische libellen Meganeura monyi (een onvolledig exemplaar met een spanwijdte tot 70 centimeter) en Meganeuropsis permiana (tot 72 cm) en dus de grootste vliegende insecten in de geschiedenis van de aarde.
| Meganisoptera | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Meganeura | ||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||
| ||||||||
| Soort | ||||||||
| Odonata | ||||||||
Afbeeldingen op  | ||||||||
Meganisoptera op  | ||||||||
| ||||||||
De oudere naam Protodonata Brongniart uit 1894, die vaak in dezelfde zin wordt gebruikt, is onduidelijk in zijn afbakening en kan zijn gebaseerd op een groep (van het geslacht Protagrion) die tegenwoordig niet wordt beschouwd als behorend tot de libellenlijn en wordt daarom heden door de de meeste wetenschappers vermeden. De afbakening van de families is controversieel en onduidelijk vanwege de tot nu toe schaarse vondsten tussen verschillende onderzoekers, en daarom wijzen velen helemaal geen families toe.
Geschiedenis
Deze dieren leefden ongeveer 320 miljoen jaar geleden in het bovenste deel van het Carboon tot ongeveer 250 miljoen jaar geleden. Ze waren waarschijnlijk bijna wereldwijd verspreid, met vondsten in Europa, Rusland, China, Noord- en Zuid-Amerika. De oudste vertegenwoordigers waren drie soorten uit het Namurium van Hagen-Vorhalle (ongeveer 320 miljoen jaar oud) in Duitsland: Namurotype sippeli (spanwijdte 32 cm), Erasipteroides valentini en Zessinella siope. De grootste libel met gigantische vleugels op Duits grondgebied is Stephanotypus schneideri van het Stefanium van Plötz bij Halle (ongeveer 295 miljoen jaar oud) met een spanwijdte van 45 cm (Brauckmann & Zessin, 1989).
Men vermoedde dat deze gigantische insecten alleen levensvatbaar waren vanwege het extreem hoge zuurstofgehalte van de atmosfeer na de koolstof, die 35 procent bedroeg (vandaag: 21%). In 2009 werden 250 miljoen jaar oude, nog steeds zeer grote meganeura-fossielen ontdekt in de buurt van Montpellier. Voor deze tijd van het einde van de Perm-periode, wordt atmosferische zuurstof zoals vandaag, vermoed, wat deze theorie tegenspreekt. Meer recente hypothesen verklaren hun uitsterven met het verschijnen van de eerste pterosauriërs en ook vliegende reptielen zoals Coelurosauravus.
Taxonomie
De volgende families zijn toegewezen aan de Meganisoptera:
- Namurotypidae Bechly, 1996 met de enige soort Namurotypus sippeli (Brauckmann & Zessin, 1989)
- Meganeuridae Handlirsch, 1906
- Kohlwaldiidae Guthörl, 1962
- Paralogidae Handlirsch, 1906
Literatuur
- Jill Silsby: Dragonflies of the World. The Natural History Museum, Plymouth 2001, ISBN 0-565-09165-4
- André Nel, Günter Bechly, Jakub Prokop, Olivier Béthoux, Gunther Fleck: Systematics and Evolution of Paleozoic And Mesozoic Damselfly-Like Odonatoptera of the ‘Protozygopteran’ Grade. In: Journal of Paleontology 86(1) (2012), S. 81–104. DOI:10.1666/11-020.1
Media
- Les Mondes Perdus. Teil: Qui a tué les insectes géants? (Ausgelöscht: Wer hat die dicken Brummer umgebracht?). Dokumentation; Regie: Emma Baus, Bertrand Loyer; Saint-Thomas Productions; F 2015; Arte, Aventure Humaine (Entdeckung), Dezember 2016 (Weblink, arte.tv) – mit zahlreichen modernen Computeranimationen.
Bronnen, noten en/of referenties
|