Margaretha van Valois (1492-1549)

Margaretha was de zuster van koning Frans I van Frankrijk en huwde in 1509 met Karel IV van Alençon († 1525), en daarna in 1529 met koning Hendrik II van Navarra. Als zuster van de Franse koning speelde zij een belangrijke politieke en culturele rol aan het Franse hof, waar haar vooruitstrevende letterkundige opvattingen ingang vonden. Haar tijdgenoten omschreven haar als "corps féminin, coeur d’homme et tête d’ange" (vrouwenlijf, mannenhart en engelenhoofd). Zij kende Latijn, Italiaans, Spaans en later ook Hebreeuws. Haar voor een vrouw in die tijd ongewone eruditie en haar open, heldere geest maakten haar tot een belangrijke figuur in de ontwikkeling van de renaissance in Frankrijk. Ook voor het gedachtegoed van de Hervorming is zij een gewichtige en invloedrijke persoon geweest: hoewel zij de ideeën van de Hervorming welgezind was, bleef zij de Rooms-Katholieke Kerk trouw, maar zij verdedigde tegen de Sorbonne ketters als Marot, Ramus en anderen, en in haar residenties te Pau of Nérac vonden vluchtelingen als Calvijn en Lefèbvre d’Étaples een tijdelijk onderkomen.

Uit haar huwelijk met Hendrik II van Navarra werd een dochter geboren, Johanna van Albret (Jeanne) (de latere koningin Johanna III van Navarra), die op haar beurt moeder van Hendrik IV van Frankrijk zou worden, en een zoon; Jan (7 juli 1530 – 25 december 1530). Margaretha van Angoulême stond (als grootmoeder) aan de oorsprong van het vermaarde koningshuis van de Bourbons na het huwelijk van Johanna met Anton van Bourbon. Margaretha van Angoulême overleed op het kasteel Odos (nabij Tarbes).

Ook als letterkundige was Margaretha niet onverdienstelijk. Haar omvangrijke oeuvre is gedeeltelijk postuum verschenen, en is bijna geheel doortrokken van mystiek platonisme. Een overzicht:

• Miroir de l’âme pécheresse, uitgegeven in 1531, werd door de Sorbonne veroordeeld, maar door Elisabeth I in het Engels vertaald
• het grootste deel van haar gedichten werd in 1873 gepubliceerd onder de titel Les Marguerites de la Marguerite des Princesses (oorspronkelijke titel Chansons spirituelles, uit 1547)
• haar hoofdwerk Heptaméron is een verzameling frivole, pikante vertellingen, in navolging van Boccaccio’s Decamerone
• enkele gedichten bleven tot de 20e eeuw onuitgegeven: onder meer Le Navire ou Consolation du Roi François Ier à sa sœur Marguerite en Les prisons
• zij onderhield een intense briefwisseling (in 2 delen uitgegeven 1975-1979) met de hervormingsgezinde bisschop van Meaux, Guillaume Briçonnet, hetgeen haar ideeën nog meer diepgang verleende
• haar Comédies profanes, (zo genoemd in tegenstelling tot haar Comédies bibliques), zeven ‘profane’ stukken, geschreven tussen 1535 en 1549, werden pas in de 20e eeuw naar waarde geschat om de dramatische spanning in de dialoog en de subtiele ontleding van Margaretha's godsdienstige evolutie.