Marc Bloch

Marc Bloch kwam uit een joods gezin. Blochs vader, Gustave Bloch, was hoogleraar Romeinse geschiedenis aan de Sorbonne. Bloch studeerde aan de Parijse École Normale Supérieure, vervolgens aan de Sorbonne. Daarna kon hij dankzij een onderzoeksbeurs studeren aan de universiteiten van Berlijn en Leipzig, aldaar bij de psycholoog Wilhelm Wundt. Hij werd leraar in Amiens en Montpellier. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij infanterist. Voor zijn moed werd hij onderscheiden met het Franse Legioen van Eer. In 1920 ging hij naar Straatsburg. Blochs thèse d'état Rois et serfs (1920) beschrijft de agrarische geschiedenis van het Île-de-France. In Straatsburg raakte hij bevriend met zijn collega Lucien Febvre. In zijn studie Les rois thaumaturges uit 1924 onderzocht Bloch het aloude bijgeloof dat de Franse en Engelse koningen door hun zalving genezende krachten ontvingen. De symboliek en representatie van de macht krijgt hier alle aandacht. Deze cultuurhistorische studie ligt in de lijn van Johan Huizinga en diens Herfsttij der Middeleeuwen.

Bij de oprichting van het tijdschrift Annales de l'histoire économique et sociale in 1929 kregen Bloch en Febvre steun van de Belgische historicus Henri Pirenne, met wie Bloch een hechte vriendschap sloot. Blochs boek over de Franse agrarische geschiedenis uit 1931 inspireerde latere onderzoekers zoals Emmanuel Le Roy Ladurie. Bloch sluit hierin ook aan op de geografische traditie van Paul Vidal de la Blache, een richting die voortleeft in de zogeheten ecologische geografie. Hij volgde in 1936 Henri Hauser op als hoogleraar economische geschiedenis aan de Sorbonne.

Zijn studie over de feodale samenleving, La Société féodale, ging in op de context en impact van feodaliteit op de directe verhoudingen tussen mensen, en bood daardoor veel meer dan een beperkte rechtshistorische benadering. Feodaliteit was volgens Bloch van toepassing op de periode van 850 tot 1250.[1]

In L'étrange défaite geschreven tijdens de oorlog en naderhand postuum uitgegeven, geeft Bloch een eigenzinnige analyse van de oorzaken van de onverwachte nederlaag (zie: Franse nederlaag in 1940). Deze onbegrijpelijke nederlaag moest volgens de auteur diepliggende oorzaken hebben en alzo verwees Bloch naar de vooroorlogse Franse samenleving. Het boek is eerder een scherpzinnige analyse van een verstarde vooroorlogse Franse Derde Republiek die aan sclerose leed dan een ontleding van de werkelijke oorzaak van het debacle: de grove inschattingsfouten van de toenmalige militaire leiders: generaals Gamelin, Weygand en Huntzinger en maarschalk Pétain.
In de postuum verschenen Apologie geeft Bloch zijn visie op de taken en verantwoordelijkheid van de geschiedschrijving. Dit boek bood theoretische ondersteuning aan de praktijk van de historici in de Annales-school die zich keert tegen het historisme.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Bloch Parijs verlaten. Eind 1940 kwam hij in Clermont-Ferrand terecht, het jaar daarop kon hij naar Montpellier uitwijken. In 1943 werd hij actief in het verzet. De Gestapo arresteerde hem in 1944. In juni 1944 werd hij gefusilleerd. Ter nagedachtenis aan Marc Bloch heet de universiteit van Straatsburg Université Marc Bloch.

• Rois et serfs (thèse d'état, Parijs 1920)
• Les rois thaumaturges: étude sur le caractère surnaturel attribué à la puissance royale particulièrement en France et en Angleterre (Parijs 1924) - herdruk Parijs 1983 met een inleiding door Jacques Le Goff
• Les caractères originaux de l'histoire rurale française (Parijs 1931)
• (fr) La Société féodale, Éditions Albin Michel, 1939 Édition numérique UQAC, 2 dln. Parijs 1939-1940
• L'étrange défaite (geschreven in 1940, eerste editie Parijs 1946)
• Apologie pour l 'histoire ou le métier d'historien (1941; gepubliceerd Parijs 1949)
• Souvenirs de guerre 1914-1915 (Parijs 1969)
• Mélanges historiques (Parijs 1969)
• La Terre et le paysan. Agriculture et vie rurale au XVIIe et XVIIIe siècles (1999) - een bundel artikelen met een voorwoord van Emmanuel Le Roy Ladurie