Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas

De Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas werd in 1861 opgericht, en is een van de oudste geschiedkundige kringen van Vlaanderen. In 1974 organiseerde de Kring in Sint-Niklaas het 43e Congres van de Federatie van Kringen voor Geschiedenis, Oudheidkunde en Volkskunde van België. Ter gelegenheid van dit congres richtte Jean-Pierre d'Hanens, de algemene secretaris van het congres, een verzoek aan de koning om de titel ‘Koninklijke Maatschappij’ aan de Kring te verlenen. Dit verzoek werd op 25 januari 1974 ingewilligd. Sindsdien noemt de Kring zich ‘Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas. In 1983 werd de Kring omgevormd tot een vzw. Tijdens het jaar 2011 viert de Kring zijn 150-jarige bestaan. De Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas legde in de 19de eeuw de basis van wat zou uitgroeien tot de belangrijkste Mercatorcollectie van België. De kroonjuwelen van deze verzameling zijn twee originele globes van Gerardus Mercator, de aardglobe van 1541 en de hemelglobe van 1551. De Kring bezit naast een 300-tal werken over Gerard Mercator, meer dan 400 tijdschriften voor regionale geschiedenis, heemkunde en genealogie. De museumcollectie van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas is grotendeels geïnventariseerd en digitaal ontsloten.

De naam Wasia wordt voor het eerste vermeld in 868. De term is afgeleid van een Oudnederfrankisch woord voor modderige grond. De streek is allicht genoemd naar de schorren of aangeslibde kleibanken die vroeger veelvuldig voorkwamen langs de Schelde en de Durme. Het woord "waze" werd overigens tot in de 16de eeuw gebruikt om zulke schorren aan te duiden. Het neologisme "Waasland" raakte pas in de 20e eeuw ingeburgerd.

De stichters van de Kring hadden een dubbel doel: de oprichting van een museum en de jaarlijkse publicatie van een tijdschrift, de Annalen.

Het Huis Janssens, een herenwoning in neo-Vlaams renaissancestijl gelegen in de Zamanstraat in Sint-Niklaas, herbergt de collectie van de Kring. De bouwheer, Alfons Janssens-De Schrijver (1841-1906), was textielfabrikant en katholiek volksvertegenwoordiger. In 1907 kocht de stad Sint-Niklaas het huis aan en stelde het ter beschikking van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas die er zijn museum en bibliotheek in onderbracht.

Vandaag concentreert de Kring zich in de eerste plaats op de Wase geschiedenis. Dat doet de Kring enerzijds door zijn bibliotheek en documentatiecentrum open te stellen voor geïnteresseerden en onderzoekers en anderzijds door de publicatie van een gevarieerd jaarboek, de Annalen van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, waarin naast regionale geschiedenis ook kunstgeschiedenis, Mercatoriana, archeologie, genealogie, volkskunde en cartografie aan bod komen.

Een gedeelte van de grote collectie van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas wordt nu tentoongesteld in het Mercatormuseum en het SteM in Sint-Niklaas (Waasland). Door schenking, ruil en aankoop groeien de bibliotheek en de bijzondere collecties van de Kring voortdurend aan. De aanwinsten worden in orde van verwerving via een (elektronische) nieuwsbrief en de webstek aan de leden bekendgemaakt. Hun schenking staat op hun naam geschreven in het aanwinstenregister van de bibliotheek.

Het is een bemoedigende gedachte te weten dat boeken, tijdschriften, foto's, kaarten, handschriften en talrijke gelegenheidsdrukwerken bewaard blijven voor zij die na ons komen.

1. De publicatie van het jaarboek de Annalen van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas. Een overzicht van de artikelen die de voorbije jaren verschenen zijn, is terug te vinden op de website van de Kring.
2. Ontlenen van boeken en tijdschriften uit de bibliotheek.
3. Jaarlijks worden er meerdere lezingen ingericht. Eminente sprekers en specialisten brengen dan een voordracht over historische, heem- of volkskundige onderwerpen.
4. De Kring organiseert voor zijn leden cultuurhistorische uitstappen en een contactdag.
5. De nieuwsbrief van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas bevat o.a. aanwinstenlijsten van de bibliotheek en het documentatiecentrum, korte berichten, aankondigingen van tentoonstellingen en activiteiten van de eigen en van bevriende verenigingen, enz.
6. Tijdens het feestjaar 2011 werden talrijke extra activiteiten, lezingen en een speciale tentoonstelling over de kaarten van Mercator georganiseerd.
7. In 2012 werkte de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas mee aan de organisatie van het Mercatorjaar 2012; Mercator die 500 jaar geleden in Rupelmonde werd geboren.

• Officiële site van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas